Τα Συντάγματα της Επανάστασης του 21

Τα Συντάγματα της Επανάστασης του 21

Κατά τη διάρκεια της Επανάστασης 1821-1829, ψηφίσθηκαν τρία Συντάγματα.

Τα Συντάγματα αυτά ψηφίσθηκαν αντίστοιχα από τις τρεις Εθνοσυνελεύσεις, της Επιδαύρου, 1822, του ‘Αστρους, 1823 και της Τροιζήνας, το 1827.
 Η Εθνοσυνέλευση της Επιδαύρου συνήλθε στις 20 Δεκεμβρίου του 1821, ως «η πρώτη ελευθέρα Συνέλευσις των Ελλήνων ως Έθνους μετά είκοσι δύο αιώνες». 
Η Α´ Εθνική Συνέλευση των Ελλήνων δεν εκλέχθηκε, και δεν ήταν δυνατό να γίνει αυτό στις συγκεκριμένες συνθήκες, γι’ αυτό και εκπροσωπούσε κυρίως τα αριστοκρατικά στοιχεία της ελληνικής κοινωνίας, τους προεστούς. 
Φυσικά θεωρείται ως νόμιμος αντιπρόσωπος του ελληνικού λαού.

Στο προοίμιο του Συντάγματος της Eπιδαύρου διακηρύσσεται η ανεξαρτησία του έθνους και δικαιολογείται η Επανάσταση.
 «Το Ελληνικό Έθνος το υπό φρικώδη Οθωμανικήν δυναστεία, μη δυνάμενον να φέρη τον βαρύτατον και απαραδειγμάτιστον ζυγόν της τυραννίας και αποσείσαν αυτόν με μεγάλας θυσίας, κυρύττει σήμερον δια των Νομίμων Παραστατών του εις Εθνική συνηγμένων Συνέλευσιν ενώπιον Θεού και ανθρώπων την πολιτικήν αυτού Ύπαρξιν και Ανεξαρτησίαν».
 Το Σύνταγμα αυτό, θεσμοθετούσε τη νέα εθνική εξουσία εγκαθιδρύοντας από την αρχή το αντιπροσωπευτικό σύστημα. Το Πολίτευμα που έθετε το Σύνταγμα της Επιδαύρου, χαρακτηρίσθηκε «Προσωρινό». 
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον στο Σύνταγμα αυτό παρουσιάζουν τα παρακάτω άρθρα και διατάξεις που είναι επηρεασμένα από τα γαλλικά συντάγματα του 1793 και 1795 και από τις Διακηρύξεις τους, καθώς και από τα αντίστοιχα συντάγματα της Αμερικανικής Επανάστασης.

Τμήμα Α. Περί θρησκείας.


Παρ. α: Η επικρατούσα θρησκεία εις την Ελληνικήν επικράτειαν είναι η της Ανατολικής Ορθοδόξου του Χριστού Εκκλησίας, ανέχεται όμως η Διοίκησις της Ελλάδος πάσαν άλλην θρησκείαν, και αι τελεταί και ιεροπραγίαι εκάστης αυτών εκτελούνται ακωλύτως.

Τμήμα Β. Περί των Γενικών Δικαιωμάτων των κατοίκων της Επικρατείας της Ελλάδος.




Παρ. β: Οσοι αυτόχθονες κάτοικοι της Επικρατείας της Ελλάδος πιστεύουσιν εις Χριστόν, εισίν Έλληνες, και απολαμβάνουσι άνευ τινός διαφοράς όλων των πολιτικών δικαιωμάτων. 


Παρ. γ: Ολοι οι Έλληνες εισίν όμοιοι ενώπιον των νόμων άνευ τινός εξαιρέσεως ή βαθμού, ή αξιώματος.


Παρ. δ: Οσοι έξωθεν ελθόντες κατοικήσωσιν ή παροικήσωσιν εις την Επικράτειαν της Ελλάδος, εισίν όμοιοι με τους αυτόχθονος κατοίκους ενώπιον των Νόμων.


Παρ. ε: Η Διοίκησις θέλει φροντίσει να εκδώση προσεχώς νόμον περί πολιτογραφήσεως των ξένων,
 όσοι έχουσι την επιθυμίαν να γίνωσι Έλληνες. 


Παρ. ς: Ολοι οι Έλληνες εις όλα τα αξιώματα και τιμάς έχουσι το αυτό δικαίωμα, δοτήρ δε τούτων μόνη η αξιότης εκάστου. 


Παρ. ζ: Η ιδιοκτησία, τιμή και ασφάλεια εκάστου των Ελλήνων, είναι υπό την προστασίαν των νόμων.


Παρ. η: Όλαι αι εισπράξεις πρέπει να διανέμωνται δικαίως εις όλας τας τάξεις και κλάσεις των κατοίκων,
 καθ όλην την έκτασιν της Ελληνικής Επικρατείας, καμμία δε είσπραξις δεν γίνεται άνευ προεκδοθέντος Νόμου.

Τμήμα Γ Περί Σχηματισμού Διοικήσεως


Παρ. θ: Η Διοίκησις σύγκειται εκ δύο σωμάτων, Βουλευτικού και Εκτελεστικού.


Παρ. ια: Το Βουλευτικόν σύγκειται εκ πληρεξουσίων εκλελεγμένων Παραστατών των διαφόρων μερών της Ελλάδος.


Παρ. ιδ: Οι Παραστάται πρέπει να ήναι Έλληνες.


Παρ. κ: Το Εκτελεστικόν σώμα σύγκειται εκ πέντε μελών, εκλεγομένων εκτός των μελών του Βουλευτικού, υπό Συνελεύσεως επίτηδες αθροιζόμενης κατά τον περί τούτου ιδιαίτερον Νόμον.

Τμήμα Ζ. Περί των καθηκόντων του Εκτελεστικού Σώματος

Παρ. νδ: Το εκτελεστικόν σώμα είναι απαραβίαστον ολικώς θεωρούμενον.

Τμήμα Θ. Περί του Δικαστικού


Παρ. πζ: Το Δικαστικόν είναι ανεξάρτητον από τας αλλάς δύο δυνάμεις, την Εκτελεστικήν και Βουλευτικήν.

Η Β’ Εθνική Συνέλευση, που συνήλθε στο Αστρος της Κυνουρίας στις 29 Μάρτη του 1823, αποφάσισε να προβεί σε αναθεώρηση ορισμένων Διατάξεων του Συντάγματος της Επιδαύρου το οποίο ονομάσθηκε «Νόμος της Επιδαύρου». 
Όμως οι θεμελιώδεις αρχές του Συντάγματος δεν θίχθηκαν και οι διατάξεις οι σχετικές με τα ατομικά δικαιώματα ενισχύθηκαν και διευρύνθηκαν. 
Αναθεωρήθηκαν ορισμένες διατάξεις σχετικά με τα δικαιώματα της Εκτελεστικής Εξουσίας και την έκταση τους.

Η Γ’ Εθνική Συνέλευση συνήλθε στην Τροιζήνα το Μάρτιο του 1827 και τον Μάιο του 1827 ψήφισε το τρίτο Σύνταγμα, το «Σύνταγμα της Τροιζήνας». Το Σύνταγμα της Τροιζήνας έδινε στην επαναστατημένη χώρα ένα πολίτευμα έντονα δημοκρατικό, εμπνευσμένο από τις φιλελεύθερες και δημοκρατικές ιδέες της εποχής και θεωρείται ως το πιο δημοκρατικό και προοδευτικό όχι μόνο από τα προηγούμενα δύο Συντάγματα, αλλά και από τα τότε ισχύοντα στις χώρες της Ευρώπης. 
Για πρώτη φορά καθιερώνεται ρητά η αρχή της Λαϊκής Κυριαρχίας, ορίζοντας στο άρθρο 5 ότι
 «η κυριαρχία ενυπάρχει εις το Έθνος, πάσα εξουσία πηγάζει εξ αυτού και υπάρχει υπέρ αυτού». 
Καθιερώνεται δηλαδή, καθώς και με άλλες διατάξεις, η πολιτική υπεροχή της λαϊκής αντιπροσωπείας. 
Επίσης καθορίζεται η πλήρης διάκριση των τριών εξουσιών.
 Στο Σύνταγμα αυτό θεσπίζονται και καθιερώνονται κατά άρτιο τρόπο ως σύστημα οι ατομικές ελευθερίες των Ελλήνων. 
Η Εθνοσυνέλευση εξέλεξε ως Κυβερνήτη, δηλαδή «Πρόεδρο» της χώρας, τον Ιωάννη Καποδίστρια. 
Η θητεία του Κυβερνήτη οριζόταν από το Σύνταγμα διάρκειας επτά ετών και σε αυτό ορίζονταν και οι αρμοδιότητες του με σαφήνεια. Το Σύνταγμα αυτό, το δημοκρατικότερο και το αρτιότερο από τα τρία Συντάγματα της Επανάστασης, υπό το βάρος και την πίεση των συνθηκών στις οποίες βρισκόταν η επαναστατημένη χώρα, ανεστάλη από την Συνέλευση λίγους μήνες μετά την ψήφιση του. Όμως η επιρροή του υπήρξε εμφανής στα επόμενα Συντάγματα και βεβαίως στην επιστήμη του Συνταγματικού Δικαίου, αλλά και στην εξέλιξη του πολιτικού βίου της χώρας, ιδιαίτερα μετά την Επανάσταση του 1862 και έως σήμερα.