Μαρτυρίες για την Ταυτότητα των Βυζαντινών και των Ρωμιών

Μαρτυρίες για την Ταυτότητα των Βυζαντινών και των Ρωμιών σε Ελληνικές Πηγές

π. Δημήτριος Κωνσταντέλος

•  Μέρος 1


1.                  Εισαγωγή

2.                  Γνώμες Έγκριτων Ιστορικών

3.                  Οι όροι Ρωμαίος-Γραικός

4.                  Ο Θεόδωρος Στουδίτης

5.                  Η Άννα Κομνηνή

6.                  Ο Μιχαήλ Ψελλός

7.                  Ο Θεοφάνης ο ομολογητής


•   

•  Μέρος 2


1.                  Εισαγωγή

2.                  Μαρτυρίες σε εξωχριστιανικές πηγές

3.                  Οι ρωσικές πηγές

4.                  Οι λατινικές πηγές του Μεσαίωνα

5.                  Οι μαρτυρίες στις πηγές των ανατολικών λαών

6.                 Οι Αραβικές πηγές, προ-Μωαμεθανικές και μεταγενέστερες

7.                  Μαρτυρίες από τη μεταβυζαντινή περίοδο


•   

•  Μέρος 3


1.                  Εισαγωγή

2.                  Μερικά παραδείγματα

3.                  Ο εορτασμός των Κρονίων

4.                  Η επιβίωση των αρχαίων ελληνορωμαϊκών παραδόσεων

5.                  Χριστιανική πίστη και ελληνική πολιτισμική κληρονομιά

ΜΕΡΟΣ 1

Μαρτυρίες για την Ταυτότητα των Βυζαντινών και των Ρωμιών σε Ελληνικές Πηγές

Η ΑΥΤΟΓΝΩΣΙΑ και η αντίληψις που έχει ένα έθνος για τον εαυτό του και τις αξίες του είναι προϊόντα της μνήμης που διατηρεί από την ιστορία του και την πολιτιστική εμπειρία πού κατέχει και ζει.

Η μνήμη του αρχαίου Ελληνισμού από τη Μυκηναϊκή εποχή καί τους μυθικούς χρόνους ως την εποχή των Ελληνιστικών χρόνων και της Ρωμαϊκής κυριαρχίας ήταν ζωντανή καθ' όλη τη βυζαντινή χιλιετία. Οι Βυζαντινοί δεν γνώρισαν ποτέ διακοπή στην ιστορία του Ελληνισμού. Οι αρχαίοι Έλληνες θεωρούνταν ειδωλολάτρες μεν, πλην όμως πρόγονοι. Η αυτοσυνειδησία των Βυζαντινών είχε διαμορφωθεί από τη μελέτη των ιστορικών -του Ηροδότου, του Θουκυδίδη, του Ξενοφώντα, του Πολυβίου, του Πλουτάρχου, - των ποιητών και φιλοσόφων - του Ομήρου, του Σοφοκλή, του Σωκράτη, του Πλάτωνα, του Αριστοτέλη, των ιατρών και επιστημόνων -Ιπποκράτη, Γαληνού, Αρίσταρχου, Ήρωνα, Στράβωνα, Πτολεμαίου και άλλων των κλασσικών και μεταγενεστέρων χρόνων.

Η εικόνα που είχαν εκείνοι που κατοικούσαν στο ελληνόφωνο ανατολικό τμήμα της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας για τον εαυτό τους ήταν μία σύνθεση αποτελούμενη από τη γλώσσα που μιλούσαν, τη γραμματεία που μελετούσαν, την παιδεία που διδάσκονταν και την ελληνική χριστιανική θρησκεία που λάτρευαν, στοιχεία που τους συνέδεαν αδιάκοπα με τους αρχαίους προγόνους τους.

Δυο Ιστορικά παράλληλα: Ρωμαιοκρατία και Τουρκοκρατία

Ο Ελληνισμός άνευ πρωτογενούς εξουσίας - Δυο Ιστορικά παράλληλα: Ρωμαιοκρατία και Τουρκοκρατία

Διονύσιος Α. Ζακυθηνός

Από: Ζακυθηνός, Μεταβυζαντινά και Νέα Ελληνικά, Αθήνα 1978.

Εισαγωγή

KΑΤΑ την μακράν διαδρομήν της Ελληνικής Ιστορίας υπάρχουν τρεις μείζονες περίοδοι, κατά τας οποίας το Ελληνικόν Εθνος δεν ήτο συγκεκροτημένον εις εν ή πλείονα ανεξάρτητα ή αυτόνομα κράτη: η Ρωμαιοκρατία, η Φραγκοκρατία και η Τουρκοκρατία. Η διαπίστωσις αύτη έχει πολύ το σχηματικόν· όμως ειναι ανάγκη να περιορίσωμεν εις τας τρεις ταύτας εποχάς τον ιστορικόν μας χώρον χωρίς να λάβωμεν υπ' όψιν πολλά φαινόμενα τοπικώς ή χρονικώς περιγεγραμμένα, άξια σπουδής καθ' εαυτά, αλλά μη παρέχοντα ιδιάζοντα στοιχεία προς θεμελίωσιν γενικωτέρων θεωρήσεων.

Εντοπίζομεν λοιπόν την έρευναν εις τας τρεις συγκεκριμένας περιπτώσεις. Αλλά και εις τά φαινόμενα της Φραγκοκρατίας δεν έχομεν την καθολικότητα, την πληρότητα και την ενότητα των δύο άλλων περιόδων. Η Φραγκική κυριαρχία επεβλήθη εις τας Ελληνικάς χώρας μετά την άλωσιν της Κωνσταντινουπόλεως υπό των Λατίνων και την κατάλυσιν του Βυζαντινού Κράτους (1204). Επί των ερειπίων του δεν ιδρύθη μία διάδοχος πολιτεία, αλλά πλείονα κατά το μάλλον ή ήττον αυτόνομα κράτη: η Λατινική Αυτοκρατορία της Κωνσταντινουπόλεως, το εφήμερον κράτος της Θεσσαλονίκης, η ηγεμονία της Αχαΐας, το δουκάτον των Αθηνών, άλλαι ελάσσονες φεουδαρχικαί δυναστείαι. Μονιμώτερα θα ειναι τα καθεστώτα των Βενετικών κτήσεων εις την ηπειρωτικήν Ελλάδα, κυρίως εις την Κρήτην, εις τας Κυκλάδας, επί τι διάστημα εις την Κύπρον, εις την Επτάνησον, εις την οποίαν η εξουσία της γαληνοτάτης Δημοκρατίας θα διατηρηθή μέχρι της συνθήκης του Campo-Formio του 1797.

Εξ άλλου η Ελληνική αντίστασις, εκδηλωθείσα ευθύς αμέσως εις πλείονας εστίας, ενωρίτατα εδραιούται περί τρία κρατικά συγκροτήματα, έλκοντα την καταγωγήν εκ της καταλυθείσης ενιαίας Ελληνικής Αυτοκρατορίας: την Αυτοκρατορίαν της Νικαίας, την Αυτοκρατορίαν της Τραπεζούντος και το Δεσποτάτον της Ηπείρου. Εις ταύτα θα προστεθή βραδύτερον η κτήσις της Λακωνίας, ένθα θα δημιουργηθή εν σννεχεία ισχυρά Ελληνική μονάς, το Δεσποτάτον της Πελοποννήσου. Επομένως δεν δυνάμεθα να ομιλώμεν περί Ελληνισμού άνευ πρωτογενούς εξουσίας, είναι δε προφανές ότι εκ των τριών εποχών η Φραγκοκρατία αποτελεί μορφολογικώς ιδιάζουσαν περίπτωσιν, διότι δεν κατώρθωσε να δημιουργήση ενιαίαν πολιτείαν, αλλά και διότι η Βυζαντινή Αυτοκρατορία εξηκολούθησεν υφισταμένη υπό διαφόρονς μορφάς, τείνουσας προς την ενοποίησιν.

ΡΩΜΗΟΣΥΝΗ - ΑΠΟΨΕΙΣ

Η διαχρονικότητα της Ελληνικής συνείδησης και η ψευδεπίγραφη "ρωμαϊκότητα" των Βυζαντινών

7 Ιανουαρίου 2012

κ. Κυριάκος Κατσιμάνης

(Docteur d' Etat του Πανεπιστημίου της Σορβόνης, Επίκ. Καθηγητής Φιλοσοφιας του Πανεπιστημίου Αθηνών)

 1. Η κυρίαρχη ελληνικότητα

Τον τελευταίο καιρό κυκλοφορούν, ιδιαίτερα μέσω του διαδικτύου, ιστορικού περιεχομένου μελέτες και επισημάνσεις με αντικείμενο το Βυζάντιο, από την ανάγνωσή των οποίων προκύπτει η ακόλουθη διαπίστωση: άλλος είναι ο φαινομενικός σκοπός των συντακτών τους και αλλού κατατείνουν συνειδητά και εμπρόθετα χωρίς όμως να το ομολογούν. Ενώ δηλαδή η προβαλλόμενη επιδίωξή τους είναι να αποδείξουν ότι  ο όρος «Βυζαντινή Αυτοκρατορία» είναι ιστορικώς αδόκιμος, το κύριο βάρος της επιχειρηματολογίας τους επικεντρώνεται υπόρρητα στη θεμελίωση των ακόλουθων θέσεών τους:

1.      Οι υπήκοοι της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας ως την πτώση της, το 15. αιώνα, ήταν ελληνόφωνοι Ρωμαίοι και τίποτα περισσότερο. Επομένως,

2.     Η συνείδησή τους ήταν αποκλειστικά και μόνο ρωμαϊκή[1].

Οι παραπάνω θέσεις –απόλυτα σεβαστές καθαυτές-- εντάσσονται πιθανώς στις «παρενέργειες» του μεταμοντερνισμού και ενδεχομένως ευνοούνται από την υπερατλαντικής προέλευσης αντίθεση προς το εθνικό κράτος, καθώς και από την ταυτόχρονη προβολή του πολυεθνικού κρατικού «μοντέλου» made in USA. Οι θέσεις, λοιπόν, αυτές υιοθετούνται στη χώρα μας από τους εκπροσώπους του ιστοριογραφικού αναθεωρητισμού και παίρνουν κάποτε τη μορφή ενός ανιστόρητου ελληνομηδενισμού που θεμελιώνεται στις ακόλουθες δύο κυρίαρχες συνιστώσες:

1.      Η δήθεν ελληνικότητα του Βυζαντίου πρέπει να απορριφθεί, άρα,

2.     Η ιστορική συνέχεια του ελληνισμού αποτελεί μύθο.

Ο Χριστιανικός πολιτισμός της Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας

Ο Χριστιανικός πολιτισμός της Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας (γνωστὴ ως Ρωμανία/Βυζάντιο)

Του Θωμά Φ. Δρίτσα

Ο Χριστιανικός πολιτισμός είναι ένα παραγνωρισμένο και πολλάκις υποτιμημένο κομμάτι της ιστορίας μας. Οι περισσότεροι γνωρίζουμε αρκετά για τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό, αγνοούμε όμως, το πως ο ελληνιστικός Χριστιανικός πολιτισμός του λεγομένου «Βυζαντίου» (=Ανατ. Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας - Ρωμανίας) αναπτύχθηκε και ποια ήταν τα επιτεύγματα του. Το άρθρο αυτό φιλοδοξεί απλά να «ακουμπήσει» αυτά τα θέματα και να μας ξυπνήσει από τον ιστορικό λήθαργο, εξετάζοντας ορισμένες μόνο όψεις του Ρωμαίικου Χριστιανικού πολιτισμού.

Οἱ Ῥωμηοὶ τῆς Συρίας

Οἱ Ῥωμηοὶ τῆς Συρίας καὶ ἡ Ἑλληνορθόδοξη Μονὴ τῆς Παναγίας τῆς Σεντνάγια

24 Ιουν 2012

Γιά τοὺς περισσότερους ἀπὸ μας τοὺς Ἕλληνες, ἡ λέξη Ῥωμιοὶ ἔχει συνδεθεῖ μὲ ὅλους τοὺς ἑλληνόφωνους Ὀρθόδοξους Χριστιανούς πού ζούσαν κατὰ τὸ διάστημα τῆς Βυζαντινῆς Αὐτοκρατορίας πού ὀνομαζόταν Ῥωμανία καὶ οἱ κάτοικοί τῆς Ῥωμιοί. Τὸ ἴδιο ὄνομα εἴχαμε ὅταν ἤμασταν κάτω ἀπὸ τὴν ὀθωμανικὴ κυριαρχία, δεδομένου ὅτι μας ἀποκαλοῦσαν καὶ μας χαρακτήριζαν οἱ Μουσουλμάνοι Ὀθωμανοὶ κατακτητὲς μας ὡς "Ῥωμιούς". Ἡ λέξη Ῥωμιοὶ γιά τὸν Ἑλληνικὸ λαὸ ἔχει γίνει συνώνυμη μὲ τή λέξη Ἕλληνες. Ὅμως, ὅταν οἱ Ὀθωμανοὶ ἐφάρμοσαν τὸ ὄνομα "Ῥωμιοί", γι' αὐτοὺς ὅπως καὶ γιά τοὺς Βυζαντινούς, ἡ λέξη δέν εἶχε ἐθνικὴ ἔννοια, ἀλλὰ θρησκευτική, καὶ γι' αὐτὸ τὸ λόγο περιλαμβάνονταν ὡς Ῥωμιοὶ καὶ ὅλοι οἱ λαοί πού ἀνήκαν στήν Ἑλληνικὴ Ὀρθοδόξῃ Ἐκκλησία, ἀνεξάρτητα ἀπὸ τὴν ἐθνικὴ τοὺς προέλευση, ἢ τή μητρικῇ τοὺς γλῶσσα. Ἔτσι, ὅλα τὰ ἄτομά πού βρίσκονταν κάτω ἀπὸ τὴν Ὀθωμανικὴ Αὐτοκρατορία καὶ ἀνήκαν στήν Ἑλληνικὴ Ὀρθοδόξῃ Ἐκκλησία ὀνομάζονταν Ῥωμιοί, καὶ ὄχι μόνο οἱ Ἕλληνες ὅπως οἱ περισσότεροι ἀπὸ ἐμᾶς ψευδῶς πιστεύομε. Γι' αὐτὸ τὸ λόγο, ὅλα τὰ ἄτομά πού μιλοὺν ἀραβικὰ καί πού ἀνήκουν στήν Ἑλληνορθόδοξη Ἐκκλησία εἲναι ἐπίσης Ῥωμιοὶ καὶ αὐτοαποκαλοῦνται ὡς Ῥωμιοὶ μέχρι καὶ σήμερα.

Ἡ Συρία, πρὶν ἀπὸ τὶς ἐπιδρομὲς τῶν Ἀράβων καὶ τὴν ἑξάπλωση τοῦ Ἰσλάμ, ἤταν μία Βυζαντινὴ ἐπαρχία μὲ ἕνα ἑλληνοποιημένο ἢ Ἑλληνικὸ καὶ ἑλληνόφωνο πληθυσμό, ποὺ ἀνῆκε στήν Ἑλληνικὴ Βυζαντινὴ Ἐκκλησία. Ἡ Δαμασκὸς ἤταν μία ἀπὸ τὶς σημαντικότερες Ἑλληνικὲς Βυζαντινὲς πόλεις τῆς περιφέρειας καὶ ἤταν μία πόλη ὑψηλοῦ κοσμικοῦ καὶ θρησκευτικοῦ βίου, Ἑλληνικῆς παιδείας, καὶ Ἑλληνικοῦ πολιτισμοῦ. Ὁ Βυζαντινὸς Χριστιανισμὸς ἀνθισε στή Συρία, καὶ ἑπομένως, δέν ἀποτελεῖ ἔκπληξῃ τὸ γεγονὸς ὅτι πολλοὶ ἀπὸ τοὺς Ἁγίους πού ἀνήκουν στήν Ὀρθοδόξῃ Ἐκκλησία, εἲναι παιδιὰ αὐτῆς τῆς χώρας.

Κωνσταντῖνος Παπαρρηγόπουλος - Ἀπόπειρα ἐθνικῆς αὐτοκτονίας

Κωνσταντῖνος Παπαρρηγόπουλος - Ἀπόπειρα ἐθνικῆς αὐτοκτονίας

Ἡ σχέση τοῦ Νέου Ἑλληνισμοῦ μὲ τὸ Βυζάντιο

Πλῆρες κείμενο, ἀπὸ τὸ «Ἱστορικαὶ πραγματεῖαι»

Ὅτε πρὸ ἡμιολίας ἑκατονταετηρίδος ἤρχισε προαγομένη ἡ τοῦ νέου Ἑλληνισμοῦ παίδευσις, οἱ σημαιοφόροι τῆς μεγάλης ταύτης πνευματικῆς ἀναβιώσεως ἐπεδόθησαν φυσικῷ τῷ λόγῳ πρὸ πάντων εἰς τὴν μελέτην τῶν διανοητικῶν καὶ πολιτικῶν μεγαλουργημάτων τοῦ ἀρχαίου Ἑλληνισμοῦ. Παιδευόμενοι δὲ καὶ ἐν τῇ νεωτέρᾳ τῆς Δύσεως ἐπιστήμη, ἐνισχύοντο μὲν περὶ τὴν πρὸς τοὺς προπάτορας ἐκείνους λατρείαν αὐτῶν, ἐδιδάσκοντο ὅμως δυστυχῶς ἐνταυτῷ νὰ περιφρονῶσι καὶ νὰ μυκτηρίζωσι τοὺς μεσαιωνικοὺς ἡμῶν χρόνους. Ἡ Ἑσπερία εἶχε πρὸ καιροῦ διατεθῇ δυσμενῶς πρὸς τὴν ἡμετέραν ἐν Κωνσταντινουπόλει μοναρχίαν. Συμφέροντα θρησκευτικὰ καὶ πολιτικὰ πολλὰς παρήγαγον ἀμοιβαίας αἰτιάσεις μεταξὺ Ἀνατολῆς καὶ Δύσεως, ἐπὶ τέλους δὲ ἐπήγαγον καὶ τὰς ὀλεθρίας σταυροφορικὰς καθ᾿ ἡμῶν ἐπιδρομάς. Ὅθεν πᾶσαι σχεδὸν αἱ χρονογραφίαι ἡμῶν ὅσαι ἐγράφησαν ἔκτοτε καὶ μέχρις ἐσχάτων ὑπὸ τῶν Δυτικῶν, ἐγελοιογράφησαν μᾶλλον ἢ ἀπετύπωσαν πιστῶς τοὺς χαρακτῆρας τοῦ μεσαιωνικοῦ ἡμῶν κράτους.

Κωνσταντῖνος ΙΑ´ Παλαιολόγος - Ἡ τελευταία ὁμιλία πρὸς τὸν λαόν

Κωνσταντῖνος ΙΑ´ Παλαιολόγος - Ἡ τελευταία ὁμιλία πρὸς τὸν λαόν


(ὀλίγον πρὸ τῆς Ἁλώσεως)

Ἀπὸ τὸ Χρονικὸν τοῦ Μεγάλου Λογοθέτου Γεωργίου Σφραντζῆ ἢ Φραντζῆ


Ἐκδοθὲν ἐν Κερκύρᾳ ἔτει 1477

Ἐμεῖς μέν, εὐγενέστατοι Ἄρχοντες καὶ ἐκλαμπρότατοι δήμαρχοι καὶ στρατηγοὶ καὶ γενναιότατοι στρατιῶται καὶ πᾶς ὁ πιστὸς καὶ τίμιος λαός, καλὸς οἴδατε ὅτι ἔφθασεν ἡ Ὥρα καὶ ὁ ἐχθρὸς τῆς πίστεως ἡμῶν βούλεται ἵνα μετὰ πάσης τέχνης καὶ μηχανῆς ἰσχυροτέρως στενοχωρήσῃ ἡμᾶς καὶ πόλεμον σφοδρὸν μετὰ συμπλοκῆς μεγάλης καὶ συρρήξεως ἐκ τῆς χέρσου καὶ θαλάσσης δώσῃ ἡμῶν μετὰ πάσης δυνάμεως, ἵνα, εἰ δυνατόν, ὡς ὄφις τὸν ἰὸν ἐκχύσῃ καὶ ὡς λέων ἀνήμερος καταπίῃ ἡμᾶς. Διὰ τοῦτο λέγω καὶ παρακαλῶ ὑμᾶς ἵνα στῆτε ἀνδρείως καὶ μετὰ γενναίας ψυχῆς, ὡς πάντοτε ἕως τοῦ νῦν ἐποιήσατε, κατὰ τὸν Ἐχθρῶν τῆς πίστεως ἡμῶν. Παραδίδωμι δὲ ὑμῖν τὴν ἐκλαμπροτάτην καὶ περίφημον ταύτην πόλιν καὶ πατρίδα ἡμῶν καὶ βασιλεύουσαν τῶν πόλεων. Καλῶς οὖν οἴδατε, ἀδελφοί, ὅτι διὰ τέσσερά τινα ὀφείλεται κοινῶέ ἐσμεν πάντες ἵνα προτιμήσωμεν ἀποθανεῖν μᾶλλον ἢ ζῆν, πρῶτον μὲν ὅπερ τῆς πίστεως ἡμῶν καὶ εὐσεβείας, δεύτερον δὲ ὅπερ πατρίδος, τρίτον ὅπερ τοῦ βασιλέως ὡς Χριστοῦ Κυρίου, καὶ τέταρτον ὅπερ συγγενῶν καὶ φίλων. Λοιπόν, ἀδελφοί, ἐὰν χρεῶσταί ἐσμεν ὑπὲρ ἑνὸς ἐκ τῶν τεσσάρων ἀγωνίζεσθαι ἕως θανάτου πολλὰ μᾶλλον ὅπερ πάντων ἡμεῖς, ὡς βλέπετε προφανῶς, καὶ ἐκ πάντων μέλλομεν ζημιωθῆναι.