Η Βλάχικη Γλώσσα

Η Βλάχικη Γλώσσα

Η βλάχικη γλώσσα είναι μια αυτόνομη νεολατινική γλώσσα, ήδη διαμορφωμένη τον 6ο αιώνα μ.Χ. Ως πρώτη γραπτή μαρτυρία της βλάχικης θεωρείται η φράση "τόρνα, τόρνα, φράτερ", που τη διασώζει ο βυζαντινός χρονογράφος Θεοφύλακτος Σιμοκάτης (7ος αιώνας μ.Χ.).  

Για τη γένεση της Βλάχικης γλώσσας η επιστημονική έρευνα έχει δώσει σήμερα απάντηση. Επίσημη γλώσσα του ανατολικού Ρωμαϊκού κράτους - Βυζάντιο ονομάστηκε αιώνες αργότερα - ως τα χρόνια του Ηράκλειου (αρχές 7ου αιώνα μ.Χ.) ήταν η Λατινική. Από τη λαϊκή λατινική της Βαλκανικής (Latinum Balcanicum) προήλθαν, μετά την "πρωτορωμανική περίοδο" που πέρασαν οι νεολατινικές γλώσσες, και για συγκεκριμένους λόγους, τέσσερις νεολατινικές γλώσσες (η Βλάχικη και η Μογλενίτικη στον άξονα της Εγνατίας, και η Ιστρορουμανική και Δακορουμανική στον άξονα του Δούναβη), όπως ακριβώς, με τον ίδιο τρόπο, από τη δυτική Λατινική προήλθαν οι  σύγχρονες νεολατινικές γλώσσες (Ιταλική, Γαλλική,  Ισπανική, Πορτογαλική). Έτσι εξηγούνται οι ομοιότητες της Βλάχικης γλώσσας και με αυτές τις Ευρωπαϊκές γλώσσες, όπως και με τις αντίστοιχες νεολατινικές της Βαλκανικής.

"Αν κάποιος σκύψει με σεβασμό στον πολιτισμό των Βλάχων, όπως αυτός εκφράζεται μέσα και από τη Βλάχικη γλώσσα, θα ανακαλύψει στα τραγούδια, τις παραδόσεις, τα παραμύθια, τις παροιμίες, πλούτο πρωτόγνωρο. Τα τελευταία χρόνια, με ατομική ή συλλογική πρωτοβουλία, βλέπουν το φως ανάλογες εκδόσεις που αναδεικνύουν ένα πλούσιο πρωτογενές υλικό, γλωσσικό, ιστορικό, κοινωνικό, που συνιστά μια έξοχη "προφορική λογοτεχνία".

Τα πρώτα γραπτά δείγματα της Βλάχικης γλώσσας έχουν την αφετηρία τους στα μέσα του 18ου αιώνα, και είναι κυρίως επιγραφές με ελληνικό αλφάβητο και κείμενα λογίων λεξικογράφων, με ελληνικό και λατινικό αλφάβητο.

Η πρώτη γραμματική της Βλάχικης γλώσσας, του Μ. Μπογιατζή, τυπώθηκε το 1813 στη Βιέννη. Για τον  εγγραμματισμό της Βλάχικης γλώσσας προτείνει το  λατινικό αλφάβητο  "καθώς έκαμαν πολύ πρότερον και όλες οι θυγατέρες της Λατινικής". Στην τελευταία Βλάχικη γραμματική των Πανεπιστημιακών Ν. Κατσάνη - Κ. Ντίνα (Θεσσαλονίκη 1990), η βλάχικη γλώσσα καταγράφεται με λατινικά στοιχεία, συμπληρωμένα με στοιχεία του Ελληνικού αλφάβητου.   

Η επιλογή βέβαια αλφάβητου, και σήμερα δεν είναι  πολύ απλή, γιατί υπάρχουν πολλές παράμετροι (ιστορικές, θρησκευτικές, πολιτιστικές, πολιτικές) που πρέπει να παρθούν υπόψη. Ηαπροκατάληπτη όμως και χωρίς σκοπιμότητες επιστήμη δεν μπορεί να αρνηθεί ότι μια νεολατινική γλώσσα, όπως η Βλάχικη,  μπορεί να εγγραμματιστεί πιο αποτελεσματικά με το λατινικό αλφάβητο.

Η βλάχικη γλώσσα, που κάποτε τη μιλούσαν πλατειές μάζες στα Βαλκάνια,  σήμερα - μέρα με τη μέρα - χάνεται. Η γλώσσα συρρικνώθηκε από λόγους όχι φυσικούς, αλλά ιστορικούς και κοινωνικούς. Παρόλα αυτά, η βλάχικη γλώσσα και μέσα στις αντίξοες σύγχρονες ισοπεδωτικές συνθήκες της έντονης αστικοποίησης, της διάλυσης των παλιών κλειστών κοινωνικών δομών, της επικοινωνίας, αποτελεί μια πραγματικότητα. 

Το έθνος πρέπει να μάθει να θεωρεί εθνικό ό,τι είναι αληθινό, και να μην αντιμετωπίζεται η βλάχικη γλώσσα με καμιά απαξιωτική διάθεση, γιατί όπως λέει ο μεγάλος σύγχρονος διανοούμενος Noam Tsomsky δεν υπάρχουν καλές ή κακές γλώσσες, ανώτερες ή κατώτερες, αλλά υπάρχουν γλώσσες αναπτυγμένες ή λιγότερο ή καθόλου ανεπτυγμένες, με τις οποίες επικοινωνούν οι άνθρωποι.

Από σεβασμό και ευαισθησία στον ανθρώπινο πολιτισμό, οι ηχογραφήσεις των τραγουδιών στη βλάχικη γλώσσα, αποτελούν μια μικρή κατάθεση του Συλλόγου Βλάχων Βέροιας, για την καταγραφή και τη διάσωση της βλάχικης γλώσσας.