ΜΕΤΑ ΤΟΝ ΧΕΙΜΩΝΑ ΕΡΧΕΤΑΙ Η ΑΝΟΙΞΙΣ

ΜΕΤΑ ΤΟΝ ΧΕΙΜΩΝΑ ΕΡΧΕΤΑΙ Η ΑΝΟΙΞΙΣ




Κυριακή 15 Δεκεμβρίου 2013

Ὁ Κωστῆς Παλαμᾶς, τό Βυζάντιο καί ἡ ἐποποιΐα 1912-13


Κωστς Παλαμς, τό Βυζάντιο καί ποποιΐα 1912-13
 Ἡ «Φλογέρα τοῦ Βασιλιᾶ»
11/9/2013

Κωνσταντνος Χολέβας- Πολιτικός πιστήμων

ορτασμός τν 100 χρόνων πό τούς νικηφόρους Βαλκανικούς Πολέμους το 1912-13 καί τήν πελευθέρωση τς πείρου, τς Μακεδονίας, τς Κρήτης καί τν νησιν το Βορείου Αγαίου, μς φέρνει στόν νο τό ρώτημα: Ποιές σαν ο πνευματικές ρίζες ατς τς μεγάλης θνικς ξορμήσεως; Ποιός ταν ρόλος τν πνευματικν νθρώπων πού βοήθησαν νά ξεπερασθε θνική κατάθλιψη μετά τήν πτώχευση τς χώρας πί Χαρ. Τρικούπη τό 1893 καί τήν ττα πό τούς Τούρκους τό 1897;
Κορυφαία θέση μεταξύ τν πνευματικν πατέρων τς νίκης κατέχει θνικός μας ποιητής Κωστς Παλαμς. Προετοίμασε τήν νάσταση το Γένους παναφέροντας στό προσκήνιο τό Βυζάντιο-Ρωμανία καί προβάλλοντας τήν διάσπαστη στορική συνέχεια το λληνισμο. Μία συνέχεια, ποία γιά μς τούς ρθοδόξους Χριστιανούς δέν ντιμετωπίζεται μέ βιολογικά,-φυλετικά κριτήρια, λλ΄ ς νότητα πνεύματος, ς πολιτιστική συνέχεια, ς ρρηκτος ψυχικός δεσμός μεταξύ ρχαίας, Βυζαντινς, Τουρκοκρατούμενης, Φραγκοκρατούμενης και Νεώτερης λλάδος.

Τό κορυφαο ποίημα το Παλαμ, τό ποο χαρακτηρίσθηκε ς τό πος τς λληνικς Διάρκειας, εναι  «Φλογέρα το Βασιλι». γράφετο πί 25 χρόνια καί ξεδόθη σέ βιβλίο τό 1910. ποτελεταοι πό 4225 στίχους καί διαιρεται σέ 12 Λόγους (κεφάλαια). διος ποιητής παραδέχεται τι γραψε ατό τό πικό ποίημα γιά νά βοηθήσει στήν θνική ναγέννηση, στήν προετοιμασία τς θνικς ξορμήσεως γιά τήν πελευθέρωση πανάρχαιων λληνικν πατρίδων. γραψε σχετικά: «Χωρίς ψεύτικη μετριοφροσύνη σημειώνω τι πρόλογος το δευτέρου μας πολέμου μας μέ τόν Βούλγαρο εναι να βιβλίο στίχων, Φλογέρα το Βασιλι» (1).
Τό ποίημα ντλε τήν ρχική του δέα πό δύο γεγονότα, τά ποα καταγράφονται πό βυζαντινούς στορικούς. Παχυμέρης περιγράφει τι ταν ο στρατιτες το Μιχαήλ Παλαιολόγου, λληνος ατοκράτορος τς Νικαίας, πελευθέρωσαν τό 1261 τήν Κωνσταντινούποολη πό τούς Φράγκους εδαν τι ο Σταυροφόροι εχαν συλήσει τόν τάφο το Βασιλείου Β΄ το Μακεδόνος, το ατοκράτορος πού σωσε τό κράτος του πό τήν βουλγαρική πειλή. τελική μάχη, σημειώνω, γινε στό Κλειδί κοντά στό σημερινό Σιδηρόκαστρο, τόν ούλιο το 1014, και το χρόνου συμπληρώνονται κριβς 1000 χρόνια.
Τό σκέλεθρο το φημισμένου βασιλέως, το Βουλγαροκτόνου,  εχε στό στόμα μία φλογέρα, τήν ποία εχαν τοποθετήσει περιπαικτικά ο Φράγκοι εσβολες. Κ. Παλαμς φαντάζεται τι φλογέρα ατή διηγεται μελωδικά τό νικητήριο προσκύνημα το Βασιλείου Β΄  στήν θήνα. Πρόκειται γιά γεγονός, τό ποο, ὅπως ναφέρει χρονογράφος Κεδρηνός, ἦταν δεύτερη πηγή μπνεύσεως το ποιητ μας.
Βασίλειος λθε μέ λον τόν στρατό του τό 1018 γιά νά προσκυνήσει τήν Παναγία τήν θηνιώτισσα, δηλαδή τόν Παρθεννα. Σήμερα λάχιστα τονίζεται τό γεγονός τι πί 1000 περίπου τη Παρθενών ταν ρθόδοξος Χριστιανικός ναός φιερωμένος στήν Θεοτόκο καί μάλιστα προσήλκυε χιλιάδες προσκυνητές πό λη τήν ρθόδοξη Οκουμένη. σύγχρονός μας βυζαντινολόγος ντώνης Καλδέλλης, ποος διδάσκει στό Πανεπιστήμιο το χάϊο τν ΗΠΑ, τεκμηριώνει τή μεγάλη πήχηση το Χριστιανικο Παρθεννος καί πιστεύει τι περισσότερη αγλη εχε ναός πί Βυζαντίου (Ρωμανίας πί το ρθότερον) παρά στήν κλασσική καί λληνιστική ρχαιότητα. (2). νεοελληνιστής Πανεπιστημιακός καθηγητής Κώστας Κασίνης χει πισταμένως μελετήσει τίς πηγές μπνεύσεως το Κ. Παλαμ καί καταγράφει λες ατές στή διατριβή του.
Μεταξύ λλων ντοπίζει τι πική Φλογέρα το Βασιλι χει στοιχεα πό τόν μηρο, τούς ρχαίους τραγικούς και φιλοσόφους - τούς ποίους Παλαμς διάβαζε πό τό πρωτότυπο - πό τήν Βίβλο, τόν κάθιστο μνο, τά Συναξάρια τν γίων, τά κριτικά τραγούδια, τή δημοτική ποίηση, τήν κρητική ποίηση, τίς «Διηγήσεις λεξάνδρου το Μακεδόνος».
πισημαίνει χαρακτηριστικά: « δέα εναι συνέχεια το λληνισμο. ποβάλλεται μέ ποικίλους τρόπους στόν ναγνώστη καί χει ναγνωριστε πό τούς λίγους ρμηνευτές το ποιήματος. λλά καί διος ποιητής μς ποκαλύπτει τίς προθέσεις του γιά τό στόχο ατό, λέγοντας πώς «πρωτοκύτταρο» το ργου πρξε νας καί μοναδικός στίχος, πού κράτησε στή μνήμη του πό λιγόστιχο τραγοδι: ''Προσκύνησε τήν Παναγιά μέσα στόν Παρθεννα….''. Εναι νάγκη νά σημειωθε πώς δέα ατή, πού ποτέλεσε κατευθυντήριο γραμμή γιά τό στόχο του, ποκρυσταλλώθηκε (πειτα πό τή γνωστή θεωρία του Φαλμεράϋερ) πό τά στορικά συμπεράσματα το Παπαρρηγόπολου καί τίς τεκμηριωμένες ποδείξεις το Πολίτη γιά τήν διάσπαστη μοτροπία το λληνικο λαο» (3).
χαρακτηριστικός στίχος πού συνοψίζει τήν πίστη του ποιητ γιά τήν λληνική Διάρκεια, εναι κόλουθος:

Κοπρίσματα, νεμορριπές, κλαδέματα, πλημμύρες
σταλώσανε (σ.σ. περιόρισαν) λυγίσανε τό δέντρο, δέν τ’ λλάξαν

(Λόγος Δ΄, 61)

Δέντρο εναι λληνισμός. Περν πό περιπέτειες, δοκιμασίες καί κατακτήσεις, λλά πλς περιορίζεται δαφικς ριθμητικς. μως ψυχή του δέν λλάζει, συνέχεια διατηρεται. μαγιά πάντα μένει, πως θά λεγε καί Μακρυγιάννης.
Τό ποίημα ξεκιν μέ τήν κατάθλιψη το θνους πό τήν πτώχευση καί τήν ττα. Γράφει στόν Πρόλογο: Σβησμένες λες ο φωτιές ο πλάστρες μές τήν χώρα. λλά ξεδιπλώνοντας τήν θριαμβευτική πορεία το Βασιλείου πρός τήν θήνα καί μνντας μέ λαμπρούς στίχους τήν Παναγία καταλήγει σέ ξέσπασμα χαρς καί νθουσιασμο. Μεγάλη δέα εναι ζωντανή καί θά πελευθερώσουμε τά δάφη μας:

Μαρμαρωμένος βασιλις καί θά ξυπν π’ τό μνμα
τό μυστικό καί τό βρετο πού θά με κλι θά βγαίνω,
καί τή χτιστή Χρυσόπορτα ξεχτίζοντας θά τρέχω
καί καλιφάδων νικητής καί τσάρων κυνηγάρης
πέρα στήν Κόκκινη Μηλιά θά παίρνω τήν νάσα.

(Λόγος ΙΑ, 144-145)

Καλιφάδες εναι ο χαλίφηδες, ο γέτες το σλάμ, τσάροι ο γεμονες τν σλαβικν λαν καί συγκεκριμένα τν Βουλγάρων που μς εχαν ταλαιπωρήσει στόν Μακεδονικό γνα (1903-1908). κριβς τότε πού γραφε τό πικό ποίημά του Κ. Παλαμς.
Σήμερα, ς ρθόδοξοι λληνες πιδιώκουμε τήν ερηνική συνύπαρξη μέ λους τούς λαούς. μως χρειαζόμαστε τή συνείδηση τς συνέχειας το λληνισμο γιά νά ξεπεράσουμε κάθε μπόδιο, κάθε κρίση. χουμε νάγκη πό μία νέα Μεγάλη δέα, ποία δέν θά εναι δαφική οτε, μως, νεδαφική, οτοπική. νθυμούμενοι πόσο βοήθησε Κωστς Παλαμς στήν θνική φύπνιση το 1912-13 κατανοομε πόση ζημιά κάνουν σήμερα σοι θέλουν νά μς ποκόψουν πό τό στορικό παρελθόν μας, πό τήν ρθόδοξη παράδοσή μας, πό τή διαχρονία τς γλώσσας μας.
Συνέχεια το λληνισμο, πως ποκρυσταλλώνεται στή Φλογέρα το Βασιλι, θά εναι δηγός μας γιά να μέλλον ερηνικό, δημιουργικό καί λπιδοφόρο. λληνορθόδοξη πορεία μας, πως τεκμηριώνεται πό στορικούς, ποιητές καί λογίους, εναι δύναμή μας καί λπίδα μας στούς δύσκολους καιρούς πού ζομε. ς προσευχηθομε στήν Παναγία μας μαζί μέ τόν Κωστ Παλαμ:

Στρατηλάτισσα Κυρά,
σ’ σέ τά νικητήρια!
Μακεδονίτισσα, θηναία, Πολίτισσα!
Βλαχέρνα γεμάτη πό τό θάμα Σου!

(Φλογέρα το Βασιλι, Δ΄ Λόγος, 420-435)


ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ

1. Κώστα Κασίνη, λληνική λογοτεχνική παράδοση στή Φλογέρα το Βασιλι - Συμβολή στήν ρευνα τν πηγν, θήνα 1980, σελ. 515.
2. ντώνη Καλδέλλη, Βυζαντινός Παρθενώνας - κρόπολη ς σημεο συνάντησης χριστιανισμο καί λληνισμο, Ψυχογιός, θήνα 2013, σελ. 189-190 κ..
3. Κώστα Κασίνη, πως νωτέρω, σελ. 515-516.

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

 

WebCounter.com
Design by Free WordPress Themes | Bloggerized by Lasantha - Premium Blogger Themes | Top WordPress Themes