Ποιοι ιστορικοί θα γράψουν την ιστορία μας; - Κ.Π.

Ποιοι ιστορικοί θα γράψουν την ιστορία μας;

(Ἀπάντηση στὸ ὁμότιτλο ἄρθρο τοῦ κ. Κωνσταντίνου Χολέβα)

26 Νοέμβριος 2012

Kυριάκος  Παπαδόπουλος*

Ἀντὶ Προλόγου

Στὶς 19/11/2012, στὸ μπλὸγκ ``Ἰνφογνώμων΄΄ τοῦ κ. Σάββα Καλεντερίδη, διάβασα ἀναδημοσίευση ἄρθρου τοῦ κ. Κωνσταντίνου Χολέβα (τὸν ὁποῖο ἐκτιμῶ καὶ σέβομαι) στὴν Κυριακάτικη Δημοκρατία, μὲ τίτλο ``ΠΟΙΟΙ ιστορικοί θα γράψουν  την ιστορία μας΄΄. Στὸ ἄρθρο αὐτὸ ἐπαινεῖται ὁ νῦν Ὑπουργὸς Παιδείας καὶ Θρησκευμάτων, Πολιτισμοῦ καὶ Ἀθλητισμοῦ, διότι μὲ ``ἐπιμονὴ φρόντισε νὰ τυπωθεῖ καὶ νὰ διανεμηθεῖ  φέτος στὴν ΣΤ΄ Δημοτικοῦ τὸ νέο βιβλίο Ἱστορίας, τὸ ὁποῖο ἔχει πολὺ λιγότερες ἀδυναμίες, βασίζεται στὶς ἱστορικὲς πηγὲς καὶ σέβεται τὴν ἐθνικὴ μας ἀξιοπρέπεια΄΄ (sic). Μὲ τὸ παρὸν ἄρθρο δὲν θὰ ὑπερασπιστῶ, οὔτε στὸ ἐλάχιστο τὴν κ. Ρεπούση, τὴν ὁποία κατηγορεῖ ὁ κ. Χολέβας γιὰ ``συνωστισμένη λογική΄΄.

Κρατώντας ἴσες ἀποστάσεις ἀπὸ ἕναν ἀρθρογράφο ποὺ σπούδασε πολιτικὲς ἐπιστῆμες, καὶ μιὰ πανεπιστημιακὸ ποὺ πολιτεύεται καὶ ἐντρύφησε στὴν Ἱστορία καὶ, κυρίως, στὴν παιδαγωγικὴ τῆς Ἱστορίας, θαρρῶ πὼς ἕνας νέος ἐρευνητὴς στὰ θεωρητικὰ μαθηματικὰ ἔχει ἐξ ἴσου τὸ δικαίωμα νὰ ἐκφέρει τὴν ἄποψή του ἐπὶ τοῦ θέματος, ὅπως ἔχει ἐξάλλου καὶ κάθε συμπολίτης. Μιὰ ἄποψη ποὺ οὔτε θέλει νὰ καλύψει τὰ ἀτοπήματα τῆς κ. Ρεπούση, σὲ σχέση μὲ τὴν περιγραφὴ τῆς Μικρασιατικῆς Καταστροφῆς τόσο στὸ βιβλίο τῆς ΣΤ΄ δημοτικοῦ ὅσο καὶ στὸν δημόσιο λόγο της, οὔτε βέβαια θὰ ὑπερασπιστεῖ τὶς σὲ μεγάλο βαθμὸ ὑπεραπλουστεύσεις τοῦ κ. Χολέβα ὅταν ἀναφέρεται σὲ ἱστορικὰ θέματα. Θὰ πρέπει νὰ διαχωρίσουμε τὶς ἀπόψεις σὲ δύο κατηγορίες: στὶς προσωπικὲς καὶ στὶς ἐπιστημονικές: τὸ παρὸν ἄρθρο θέτει σὰν στόχο νὰ σχολιάσει τὴν σύγχυση ποὺ παρατηρεῖται σὲ σχέση μὲ τὸ τὶ εἶναι ἐπιστημονικὴ ἄποψη καὶ τὶ προσωπική.


Ὁ κ. Χολέβας ὑποστηρίζει, στὸ προαναφερθέν του ἄρθρο, ὅτι ὁ κ. Ὑπουργὸς ``ἐπέπληξε΄΄ τὴν κ. Ρεπούση, καὶ μάλιστα μὲ ἐπιχειρήματα, σὲ συζήτηση στὸ Κοινοβούλιο, γιὰ τὶς ``ἐμμονές της σὲ ὅσα γράφει καὶ λέγει περὶ τῆς ἑλληνικῆς Ἱστορίας΄΄, ἐνῶ ἐνοχλήθηκε ἀπὸ τηλεοπτικὴ παρέμβαση τῆς βουλευτοῦ ὅπου διατύπωσε τὴν ἄποψη ``Ἄς ἀφήσουμε στοὺς Ἱστορικοὺς νὰ γράψουν τὴν Ἱστορία΄΄. Δική μου ἄποψη εἶναι ὅτι βρισκόμαστε θεατὲς σὲ μιὰ σύγκρουση τῶν ἄκρων: μιᾶς πολιτευόμενης ἱστορικοῦ ποὺ φαίνεται νὰ μὴν διαχωρίζει μερικὲς φορὲς τὶς πολιτικές της θέσεις ἀπὸ τὴν ἀντίληψή της γιὰ τὰ ἱστορικὰ γεγονότα κι ἑνὸς ἀρθρογράφου τοῦ ὁποίου ὁ λόγος φιλοδοξεῖ νὰ ἐρμηνεύσει τὰ ἱστορικὰ πράγματα ἀπὸ ἐπιστημονικὴ σκοπιά, χωρὶς ὡστόσο νὰ πληροῦνται τὰ ἀπαραίτητα κριτήρια.

Ἐπιστημονικὴ Κρίση vs. Ἀρθρογραφία Γνώμης

Τὸ ἔργο τῆς κ. Ρεπούση ἔχει κριθεῖ, κι ἐξακολουθεῖ νὰ κρίνεται ἀπὸ τὴν ἐπιστημονικὴ Κοινότητα. Τὸ ὅτι μέρος τοῦ ἔργου αὐτοῦ ἔχει λάβει ἀρνητικὴ κριτικὴ εἶναι θετικό: εἶναι μέσα στὸ παιγνίδι τῆς Ἐπιστήμης νὰ κρίνεται διαρκῶς τὸ ἐπιστημονικὸ σύγγραμμα, εἴτε ἀφορὰ στὴν ἔρευνα εἴτε στὴν διδασκαλία μιᾶς ἐπιστήμης. Αὐτὸ εἶναι ποὺ διακρίνει τοὺς συνεπεῖς κι ἐπιμελεῖς ἐπιστήμονες: ἕνα ἐπιστημονικὸ σύγγραμμα ἐκτίθεται μέσω ἑνὸς διεθνῶς ἀναγνωρισμένου ἐπιστημονικοῦ περιοδικοῦ ἢ μιᾶς μονογραφίας: ὑφίσταται κριτικὴ (reference) ἀπὸ ἀνώνυμους κριτὲς καὶ ἐπανεξετάσεις (reviews) ἀπὸ κοφυφαίους ἐπιστήμονες τοῦ ἀντικειμένου. Δὲν εἶναι καὶ λίγες οἱ φορὲς ὅπου μιὰ ἐπανεξέταση ἀποκαλύπτει κενὰ καὶ λάθη σὲ ἤδη δημοσιευμένο ἐπιστημονικὸ πόνημα: τὸ σημαντικὸ εἶναι ὅτι ἡ ἐπιστημονικὴ ἐργασία δημοσιεύεται κι ἐκτίθεται διαρκῶς στοὺς μὲτρ τοῦ ἀντικειμένου, παγκοσμίως. Αὐτὸ ἐλαχιστοποιεῖ ἀπὸ τὴν μιὰ τὴν πιθανότητα λογικῶν σφαλμάτων καὶ δίνει τὴν εὐκαιρία, ἀπὸ τὴν ἄλλη, σὲ σπουδαία συγγράμματα νὰ ξεπερνοῦν τὰ δυσκολότερα ``τὲστ ἀντοχῆς΄΄, καὶ νὰ ἐπιβιώνουν καὶ νὰ ἐδραιώνονται στὸν χρόνο.

Καὶ ὅμως, οὔτε καὶ οἱ σπουδαιότεροι ἐπιστήμονες, μὲ τὰ συγγράμματα-τομές τους, δὲν λαμβάνουν χάρη ἀπὸ τὴν διεθνὴ ἐπιστημονικὴ κοινότητα. Γιὰ παράδειγμα, ὁ Στήβεν Ράνσιμαν ἔχει ἐδραιωθεῖ ὡς ἕνα κορυφαῖο ὄνομα, παγκοσμίως, στὸν τομέα τῆς Μεσαιωνολογίας. Ἡ συνεισφορά του στὴν καλύτερη κατανόηση γιὰ τὸν πραγματικὸ ρόλο τῶν Σταυροφοριῶν ἦταν τεράστια: ἦλθε, μετὰ ἀπὸ αἰώνες προκατάληψης καὶ στερεοτύπων, νὰ ἀποκαλύψει ὅτι οἱ Σταυροφόροι τοῦ Φράγκου Πάπα δὲν ὑπηρετούσαν τόσο εὐγενεῖς στόχους, ὅσο πίστευε ὁ κόσμος στὴν ἐκφραγκισμένη πολιτιστικὰ Δύση. Ἀπὸ τὴν ἄλλη, ὁ ἴδιος ὁ Ράνσιμαν ἔχει πληθώρα λαθῶν στὰ συγγράμματά του. Ἕνα σημαντικό του λάθος, γιὰ παράδειγμα, εἶναι καὶ τὸ ὅτι στὸ κείμενό του περὶ τῆς τελικῆς Ἀλώσεως τῆς Κωνσταντινούπολης [1] στηρίζει σημαντικὸ μέρος τῆς περιγραφῆς τῶν μαχῶν στὸ Cronicon Maius τοῦ Μακαρίου Μελισσηνοῦ/Μελισσουργοῦ, γνωστοῦ πλαστογράφου τοῦ 16ου αἰώνα, στὸν ὁποῖο δόθηκε καὶ τὸ προσωνύμιο Ψευδο-(Σ)φραντζής. Αὐτὴ καὶ μόνον ἡ ἀδυναμία, καθιστὰ τὸ σύγγραμμα αὐτὸ ἕνα ἐξαιρετικὸ λογοτεχνικὸ κείμενο, μὰ ὅχι πιὰ ἐπιστημονικὸ πόνημα τῆς πρώτης γραμμῆς.

Κρίσιμα Ἐρωτήματα καὶ Πρόχειρα Συμπεράσματα


Θὰ διατυπώσω μερικὰ ἐρωτήματα, πρὸς τὸν ἀναγνώστη ποὺ ἐπιθυμεῖ νὰ συνάγει νηφάλια τὰ δικά του συμπεράσματα ἐπὶ τοῦ θέματος, χωρὶς συναισθηματικὴ φόρτιση, καὶ δίχως ἡ ἀντίθετη ἄποψη νὰ θεωρεῖται ἐχθρική. Ἐπιθυμοῦμε νὰ γνωρίζουμε τὴν ἱστορικὴ ἀλήθεια ἤ προτιμοῦμε νὰ ζοῦμε ἀποκλειστικὰ μὲ μυθοπλασίες καὶ θρύλους; Εἶναι σωστὸ ὁ θρύλος νὰ ἐπιβάλλεται στὴν ἐπιστημονικὴ ἔρευνα; Εἶναι σωστὸ ἡ ἐπιστημονικὴ ἔρευνα νὰ ἔχει τὰ χέρια της δεμένα, γιὰ νὰ μὴν προσβάλλει τὸν θρύλο; Τέλος, καὶ ἄν ἀκόμη συμφωνήσουμε τὰ παιδιά μας νὰ διδάσκονται τὶς μυθοπλασίες ἐπισήμως ἀπὸ τὸ σχολεῖο, δὲν πρέπει κάποια στιγμὴ νὰ ἀρχίσουν νὰ ἀποκτοῦν καὶ κριτικὴ σκέψη; 
Πάντως ἀπὸ τὴν πλευρά μου θεωρῶ ἄστοχο, ἀπὸ μέρους τοῦ ἀρθρογράφου, νὰ ἀσκήσει κριτικὴ στὴν κ. Ρεπούση γιὰ πράγματα ποὺ εἰπώθηκαν σὲ συνεδρίαση στὸ Κοινοβούλιο, σὰν νὰ πρόκειται γιὰ ἐπιστημονικὴ συζήτηση σὲ συνέδριο. Μιὰ σωστὴ ἐπιστημονικὴ κρίση/ἐπανεξέταση θὰ ἐξέθετε ἀναλυτικὰ τὶς ἀδυναμίες τῶν ἐπιχειρημάτων τῆς κ. Ρεπούση, μὲ τεκμηριωμένο λόγο καὶ ἀντίστοιχη βιβλιογραφία, καὶ ὅχι ἀπὸ πολιτικό, μὲ ἄκρως κομματικὴ ὑφή, διάλογο στὴν Βουλή.




Ὅταν ὁ Φορτισμένος Συναισθηματικὰ Λόγος ὑποκαθιστὰ τὴν Ἐπιστημονικὴ Τεκμηρίωση


Σὲ αὐτὸ τὸ σημεῖο θὰ ἀντιπαραβάλλω ἄρθρα γνώμης, μὲ ἐπιστημονικὰ κείμενα ποὺ πραγματεύονται τὸ ἴδιο θέμα, γιὰ νὰ ὑπογραμμίσω τοὺς κινδύνους ποὺ ἐγκυμονοῦνται ὅταν συγχέονται οἱ δύο διαφορετικοὶ τρόποι γραφῆς.


Στὸ ἄρθρο του ``Ἡ Ἀνιστόρητη Ἱστορία τοῦ 1821΄΄ (Φεβρουάριος 2011), τὸ ὁποῖο ἐμφανίζεται σὲ πολλοὺς ἱστοτόπους στὴν μπλογκόσφαιρα, ὁ κ. Χολέβας ἀναφέρεται στὸν ``τελευταῖο λόγο΄΄ τοῦ Κωνσταντίνου Παλαιολόγου. Ὁ λόγος αὐτός, σύμφωνα μὲ τοὺς εἰδικοὺς μελετητὲς τῆς περιόδου, εἶναι παρμένος ἀπὸ πλαστογραφημένο κείμενο καὶ ἡ ἐπιστημονικὴ κοινότητα ἔρχεται νὰ ὑποστηρίξει ὅτι δὲν ὑπάρχει κανένα ἱστορικὸ στοιχεῖο ποὺ νὰ ἀποδεικνύει τὴν ὕπαρξη τέτοιου κειμένου (βλέπε [2], [3] καὶ [4]). 


Ἐπίσης, στὴν περίπτωση τοῦ Ῥωμαίου αὐτοκράτορος τῆς Νίκαιας Ἱωάννου Γ΄ Δούκα ἀναφέρεται συχνὰ στὴν ἐπιστολή πρὸς τὸν Φράγκο Πάπα Γρηγόριο Θ΄, ποὺ φέρει τὴν χρονολογία τοῦ 1237 (βλέπε, φερειπεῖν, τὸ ἄρθρο ``ὁ Ἅγιος Ἱωάννης Βατάτζης καὶ ἡ Ἑλληνικὴ Συνείδησίς του΄΄). Πέρα ἀπὸ τὸν ἱστορικὸ V. Grumel, ὁ ὁποῖος ὑποστήριξε μὲ ἐργασία του τὴν αὐθεντικότητα τῆς ἐπιστολῆς αὐτῆς, στὰ 1930 [5], ἡ ἱστορικὴ ἐπιστημονικὴ Κοινότητα ἐρευνᾶ ἀκόμη τὸ ἀνοιχτὸ αὐτὸ ζήτημα, διότι τὸ ἀρχαιότερο ἀντίγραφό της χρονολογεῖται στὰ 1757. Δὲν ὑπάρχει καμία κριτικὴ ἐπιστημονικὴ ἔκδοση ἀκόμη ποὺ νὰ ἀναφέρεται σὲ αὐτὴ τὴν ἐπιστολή.

Ἔπειτα ἀπὸ ἐπικοινωνία μου μὲ τὸ πρότζεκτ Thesaurus Linguae Graecae (τὸ ὁποῖο δὲν ἔχει συμπεριλάβει τὴν ἐπιστολὴ αὐτὴ στὴν βάση δεδομένων του), ἡ πρόεδρός του μὲ ἐνημέρωσε ὅτι αὐτὸ δὲν θὰ συμβεῖ, μέχρι νὰ ὑπάρξει κριτικὴ ἐπιστημονικὴ ἔκδοση. Σὲ ταυτόχρονη ἐπικοινωνία μου καὶ μὲ τὸν διεθνοῦς φήμης ἱστορικὸ, τὸν εἰδικὸ σὲ θέματα τοῦ βασιλείου τῆς Νικαίας, καθηγητὴ John Langdon, πληροφορήθηκα γιὰ τὰ ἐξῆς σημαντικά. Ὁ καθηγητὴς Langdon μοῦ ἀπάντησε ἄμεσα μὲ μιὰ εὐγενικὴ ἐπιστολή, ἀναφέροντας ὅτι ἡ ἔρευνα τοῦ Grumel ἑστιάζει στὴν σύνταξη καὶ στὴν μορφολογία τῆς ἐν λόγῳ ἐπιστολῆς, χωρὶς νὰ εἰσέρχεται σὲ κάτι βαθύτερο. Ὁ ἴδιος ἀμφιβάλλει γιὰ τὴν γνησιότητά της, καὶ αὐτὸ τὸ συνειδητοποιεῖ κανείς ἀπὸ τὴν γλωσσολογικὴ ἀνάλυση τοῦ κειμένου. Μὲ μεγάλη ἀνυπομονησία περιμένει ἡ ἱστορικὴ Κοινότητα τὴν Μονογραφία ποὺ ἐτοιμάζει ὁ καθηγητὴς αὐτός, πάνω στὸν Ἱωάννη Γ΄ Δούκα ὅπου εἶχα τὴν τιμὴ νὰ πληροφορηθῶ ἀπὸ τὸν ἴδιο ὅτι προχωρᾶ σὲ αὐτὴ τὴν ἐργασία ``μὲ ἀμείωτη ἔνταση΄΄ (ἀναγνώσματα γιὰ περαιτέρω πληροφορίες τὰ [6] καὶ [9]).


Τέλος, ἀναφέρεται στὴν ``ἑλληνικὴ συνείδηση΄΄ τῶν ``Βυζαντινῶν΄΄ (βλέπε, γιὰ παράδειγμα, τὸ ἄρθρο του ``Ῥωμανία, Βυζάντιο καὶ Διαχρονικὴ Ἑλληνικότητα΄΄). Ἡ ἐπιχειρηματολογία, σὲ ὅτι ἀφορὰ αὐτὴ τὴν θεματολογία, ὑπεραπλουστεύεται ἐπικίνδυνα κατὰ τὴν γνώμη μου. Ἀναφέρει, φερειπεῖν, ὅτι ὁ προσδιορισμὸς Ῥωμαῖος εἶχε ἀποκλειστικὰ πολιτειακὴ σημασία. Κρατῶ στὰ χέρια μου τὴν μεταπτυχιακὴ διπλωματικὴ ἐργασία τοῦ ἱστορικοῦ Χρήστου Μαλατρᾶ, μὲ τίτλο ``Τὸ Γένος τῶν Ῥωμαίων τὸν 12ο Αἰώνα΄΄ (Πανεπιστήμιο Κρήτης, Τμῆμα Ἱστορίας καὶ Ἀρχαιολογίας, 2008 – βλέπε καὶ [7]), στὸ ὁποῖο ὁ συγγραφέας ξεσκονίζει ὅλα τὰ διασωθέντα κείμενα τοῦ 12ου αἰώνος, ἐρευνώντας τὴν οὐσία καὶ τὴν χρήση τοῦ προσδιορισμοῦ Ῥωμαῖος.

Ἡ ἔρευνα αὐτὴ καταλήγει σὲ πάρα πολλὲς ἀναφορὲς στὸ Γένος τῶν Ῥωμαίων, οἱ ὁποῖες δὲν ἔχουν καμία ἀπολύτως σύνδεση μὲ τὴν ὑποταγὴ στὸν Αὐτοκράτορα. Ἀντιθέτως, ἡ ῥωμαϊκὴ ἀποτελεῖ ἐθνοτικὴ ὁμάδα μὲ κοινὰ χαρακτηριστικά, καὶ ἀναφέρεται σὲ ἄτομα μὲ κοινὴ ἐθνοτικὴ καταγωγὴ καὶ τρεῖς βασικὲς συνιστῶσες: τὴν λατινικὴ καὶ ἑλληνιστικὴ (καὶ ὄχι ἁπλᾶ ἑλληνικὴ!) Παιδεία, τὴν Ἱουδαιοχριστιανική-Ἀποστολική-Πατερικὴ Παράδοση (αὐτὸ ποὺ ὁνομάζουμε Μία Ἁγία Καθολικὴ καὶ Ἀποστολικὴ Ἐκκλησία, δηλαδὴ τὴν Ὀρθοδοξία μας) καὶ τὴν Αὐτοκρατορικὴ Ῥωμαϊκὴ Κληρονομιά, ἡ ὁποία ἀκόμη καὶ σὲ καιροὺς ἁλώσεων καὶ σκλαβιᾶς ἑστιαζόταν στὴν πνευματικὴ καθοδήγηση τοῦ Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως. Αὐτὲς οἱ τρεῖς βασικὲς συνιστῶσες χαρακτηρίζουν τὸν Ῥωμαῖο: σὲ ἄλλους Ῥωμαίους ὑπερίσχυε ἡ μιὰ συνιστῶσα, ἔναντι τῶν ἄλλων καὶ σὲ ἄλλους αὐτὲς οἱ συνιστῶσες βρίσκονταν σὲ ἰσορροπία. Ἡ ἀπομόνωση τῆς ἑλληνιστικῆς Παιδείας, γιὰ νὰ στηριχθεῖ ἐπιχειρηματολογικὰ τὸ σύγχρονο ἰδεολόγημα τοῦ Ἑλληνοχριστιανισμοῦ, ἀφορὰ στὴν καθόλα ὑποκειμενικὴ ἀρθρογραφία γνώμης, μὰ ὅχι ἐπιστημονικὰ τεκμηριωμένο λόγο.




Κρατικὸς Ἐθνικισμὸς vs. Πολιτισμικῆς Διαφορετικότητας: μιὰ ἀναφορὰ στὸν Θ.Ἰ Ζιάκα


Ἀναρωτιέμαι: Δὲν θὰ ἦταν πιὸ γόνιμη μιὰ δημόσια συζήτηση γιὰ τὸ τί ἐπέβαλε τὸ ψευδεπίγραφο ``Βυζάντιο΄΄ καὶ ποιὰ ἱστορικὴ πορεία καθιέρωσε τὸ προσωνύμιο ``νεο-Ἕλληνας΄΄, ἀπὸ παραδοχές-δόγματα ποὺ στηρίζονται στὰ σαθρὰ θεμέλια τοῦ ἰδεολογήματος τοῦ ἑλληνοχριστιανισμοῦ (ποὺ φέρει τὰ θεμέλιά του ἀπὸ τὴν ἐποχὴ τῆς Βαυαροκρατίας) καὶ δὲν συνεισφέρουν οὔτε στὸ ἐλάχιστο σὲ ἕναν εἰλικρινῆ προβληματισμὸ γιὰ τὴν πολιτιστικὴ ταυτότητα τῶν νεο-Ἑλλήνων; 
Σήμερα ζοῦμε σὲ ἔθνη-κράτη. Ὁ θεσμὸς τοῦ ἔθνους Κράτους ὅμως ταλανίζεται, κι αὐτὸ ἐπιβάλλει μιὰ νέα καὶ πιὸ ἐπικοδομητικὴ ἀνάγνωση τῶν πηγῶν.

Γνωρίζουμε ποιὰ εἶναι ἡ διαφορὰ τοῦ σημερινοῦ Κράτους ἀπὸ τό, φερειπεῖν, Μεσαιωνικό; Γιὰ νὰ γίνει ἀντιληπτὴ αὐτὴ ἡ λεπτὴ διαφορά, ἐπιβάλλεται ἡ σωστὴ ἐρμηνεία καὶ χρήση τοῦ ὅρου ἔθνος.
 Θὰ ἦταν μεγάλη παράληψη ἀπὸ μέρους μου, ἐὰν δὲν ἀναφερόμουν καὶ στὴν λιτὴ καὶ μεστὴ σὲ νόημα θέση ποὺ ἐξέφρασε ὁ ἀγαπητὸς συγγραφέας καὶ μελετητὴς τῆς Κοινωνιολογίας, κ. Θ.Ἱ. Ζιάκας, μέσω τοῦ ἄρθρου ``Συνειρμοὶ μὲ ἀφορμὴ ἕνα ὄνομα΄΄ (Ἀντίφωνο, 24/1/2012).

Ὁ κ. Ζιάκας ἀναφέρεται στὸ πρῶτο τεῦχος τοῦ περιοδικοῦ ``Ἐλλοπία΄΄, καὶ στὴν εἰσαγωγὴ τοῦ Νίκου Μανίκα στὴν ``ἑλληνικὴ οὐτοπία΄΄, ἀπὸ τὴν ὁποία ἔλαβε καὶ τὸν τίτλο του τὸ περιοδικὸ αὐτό. Ὁ κ. Ζιάκας ἐπανῆλθε στὸ ἴδιο θέμα μὲ δεύτερο ἄρθρο ``Πρὸς τί ἡ ἀπίστευτη περὶ τὸ ἔθνος σύγχυση΄΄ (Ἀντίφωνο 22/2/2012), μὲ τὴν ἐξαιρετικὰ ἐνδιαφέρουσα ἄποψη ὅτι ἡ ἐθνικὴ ἑτερότητα εἶναι πολιτιστικὴ ``ἀφοῦ ἐνεργεῖται κατὰ τρόπο ἕτερο καὶ ἀφοῦ ὀνομάζουμε πολιτισμὸ τὸ σύνολο τῆς κοινωνικῆς δημιουργικότητας΄΄. ``Δὲν ἐξαντλεῖται ὅμως σὲ πολιτιστική΄΄, συνεχίζει.  ``Δὲν φαίνεται νὰ ὑπάρχει μιὰ κρίσιμη ποσότητα πολιτιστικῶν διαφορῶν, ποὺ ἄν συγκεντρωθεῖ  προκαλεῖ τὴν γένεση τῆς ἐθνικῆς ἑτερότητας.

Μιὰ αἴσθηση ἐθνικῆς ἑτερότητας μπορεῖ νὰ ξεπηδήσει ἀπὸ ἕνα σχετικὰ ὁμογενοποιημένο πολιτιστικὸ ἔδαφος καὶ ἡ ἐμφάνισή της νὰ συνοδευτεῖ μὲ τὴν γέννηση τεράστιων πολιτιστικῶν διαφορῶν. Καὶ ἀντιστρόφως: παρατηρεῖται ἐθνικὴ ἑτερότητα ἀκόμα καὶ σὲ περιβάλλον μὲ ἀσήμαντες πολιτιστικὲς διαφορές.΄΄
Θεωρῶ ὑποδειγματικὴ τὴν γραφὴ τοῦ κ. Ζιάκα, καὶ δηλώνω πάντα, ὁποτεδήποτε βρεθεῖ ἡ εὐκαιρία, θαυμαστής τοῦ ἔργου του. Ἀπὸ τὴν πλευρά μου, θὰ εἶμαι πολὺ πιὸ αὐστηρὸς στὴν χρήση τοῦ ὅρου ἔθνος καὶ θὰ προτιμήσω τὴν χρήση τοῦ ὅρου ἐθνοτικὴ ὁμάδα, γιὰ τὸν διάλογο περὶ τῆς ταυτότητας ἡμῶν τῶν νεο-Ἑλλήνων, διότι παραφυλάει πάντα ὁ κίνδυνος σύγχυσης τοῦ σύγχρονου ὀρισμοῦ ποὺ δίνουμε, ἀπὸ αὐτὸν ποὺ ὑπήρχε πρὸ τοῦ εὐρωπαϊκοῦ Διαφωτισμοῦ.


Στὸ βιβλίο τοῦ A.D. Smith ``The ethnic origins of nations΄΄ [8] ὑπογραμμίζεται ἡ διαφορὰ τοῦ ὅρου ἔθνος, ἀπὸ τὸν ὅρο ἐθνότητα. Ἡ ἐθνοτικὴ ἀποτελεῖ κοινωνικὴ ταυτότητα, ποὺ στηρίζεται στὴν βάση τῆς παρατήρησης κοινῶν πολιτιστικῶν στοιχείων μιᾶς συγκεκριμένης ὁμάδας. Ὅταν οἱ Ῥωμαίοι τῆς ὕστερης ῥωμαϊκῆς περιόδου, γιὰ παράδειγμα, μιλοῦσαν γιὰ Γένος, ἀναφέρονταν σὲ μιὰ καταγωγή: ὁ Smith ὑπογραμμίζει πώς ἡ ἐθνότητα (ethnie) ἐκλαμβάνεται ὡς μιὰ μορφὴ ἐπεκταμένης οἰκογενειακῆς καταγωγῆς, μίας πολιτιστικῆς ἑτερότητας. Ἀπὸ τὴν ἄλλη, ὁ ὅρος ἔθνος (nation) προϋποθέτει -μεταξὺ ἄλλων- συγκεκριμένα ὅρια, κέντρο ἐξουσίας καὶ κοινὸ νομικὸ κώδικα. Στὰ δὲ χρόνια τοῦ εὑρωπαϊκοῦ Διαφωτισμοῦ καὶ μετά, ὁ ὅρος ἔθνος ταυτίζεται ὅχι μόνο μὲ τὴν κρατικὴ ἐξουσία, ἀλλὰ καὶ μὲ τὰ κρατικὰ ὅρια, τὰ ὁποία εἶναι πλέον διακριτὰ καὶ αὐστηρὰ καθορισμένα.




Δείγμα τῆς Τεράστιας Σύγχυσης τῶν Ὅρων: οἱ Ἕλληνες ὡς Ἐχθροὶ τοῦ Τουρκισμοῦ καὶ οἱ Ῥωμαῖοι ὡς ἀναπόσπαστο Κομμάτι τῆς Ὀθωμανικῆς Κουλτούρας


Σὲ αὐτὸ τὸ σημεῖο θὰ δώσουμε σάρκα καὶ ὀστὰ σὲ ὅ,τι εἰπώθηκε προηγουμένως περὶ ἔθνους καὶ ἐθνοτικῆς καταγωγῆς, μὲ ἕνα συγκεκριμένο παράδειγμα ποὺ μᾶς ἀφορᾶ.
 Γνωρίζει ὁ πολὺς ὁ κόσμος γιὰ  τήν σύγχυση τῶν ὅρων Ῥωμαῖος (Rum) καὶ Ἴωνας (Υunan) ποὺ ἐπικρατεῖ τόσο στὸ σημερινὸ τουρκικὸ Κράτος, ἀλλὰ καὶ γενικότερα στὸν μετα-ὀσμανικὸ ἰσλαμικὸ Κόσμο; Ὡς Ῥωμαῖοι ἀναγνωρίζονται γηγενεῖς ἀπόγονοι τῶν πάλαι ποτὲ λαῶν ποὺ ζοῦσαν στὸ βασίλειο τῶν Ῥωμαίων, καὶ διαβίωναν μέσα στὰ ὅρια τοῦ ὀθωμανικοῦ Κράτους. Ὁ προσδιορισμὸς Rum δὲν ἀναφέρεται κατ’ ἀνάγκη στὴν ἑλληνοφωνία καὶ στὴν ἀναγνωρισμένη ἀπὸ τὴν συνθήκη τῆς Λωζάννης παρακμάζουσα (ἔως καὶ ἀνύπαρκτη πιὰ) ῥωμέικη Κοινότητα τῆς Πόλης, τῶν Πριγκηπονήσων καὶ τῆς Ἴμβρου καὶ τῆς Τενέδου. Ἡ ἀναφορὰ Rum χαρακτηρίζει ἐπίσης τοὺς Ὀρθοδόξους Χριστιανοῦς τῆς Τουρκίας (καὶ ἄλλων ἰσλαμικῶν Κρατῶν), ἀνεξαρτήτως ἄν ἀνήκουν στὴν ἀναγνωρισμένη ῥωμέικη Κοινότητα ἢ ὅχι. Εἶναι ἀξιοσημείωτο δὲ πὼς ἡ ἑλληνικὴ ποντιακὴ διάλεκτος χαρακτηρίζεται ὡς Rumca (ῥωμέικα δηλαδή), καὶ ἄς ὁμιλεῖται ἀπὸ μουσουλμανικοὺς πληθυσμοὺς τῆς περιοχῆς τοῦ τουρκικοῦ Εὐξείνου Πόντου.

Ἔτσι λοιπὸν ὁ ``Ἴωνας΄΄ ἐμφανίζεται ὡς ἐχθρὸς τοῦ τουρκισμοῦ, ἐνῶ ὁ ``Ῥωμαῖος΄΄ ἀποτελεῖ ἀναπόσπαστο κομμάτι τῆς ὀθωμανικῆς ἱστορίας καὶ κουλτούρας: ἡ ῥωμαϊκὴ κοινότητα (Rum Millet) ἀπαρτίζεται ἀπὸ τοὺς ἀπανταχοῦ Ῥωμαίους ποὺ δὲν διέφυγαν στὴν φραγκικὴ Δύση, καὶ προσαρμόστηκαν στοὺς καινούργιους ὅρους ποὺ ἔθετε τὸ νέο Κράτος, τὸ ὀθωμανικό, καθῶς κι ἐπίσης ἀπὸ τοὺς Ὀρθοδόξους λαοὺς ποὺ ``ἐκῥωμαΐστηκαν΄΄ μέσα στὴν ὀθωμανοκρατία, ὑπὸ τὴν πνευματικὴ καθοδήγηση τοῦ Rum Patrik, τοῦ Πατριάρχη τῶν Ῥωμαίων, τὸν Οἰκουμενικό μας Πατριάρχη δηλαδή.


Εἶναι γεγονὸς ὅτι στὴν πολυετὴ μου διαβίωση στὸ ἐξωτερικὸ γνώρισα πολλοὺς Τούρκους, καὶ μὲ ἐντυπωσίαζε πάντα ἡ ἀπάντησή τους στὶς ἐρωτήσεις μου σχετικὰ μὲ τὸ τὶ αἰσθάνονται γιὰ τοὺς Ῥωμιοὺς τῆς Τουρκίας καὶ τὶ γιὰ τοὺς Ἕλληνες τοῦ ἑλλαδικοῦ Κράτους. Ἡ λέξη Rum εἶναι πιὸ ζεστὴ ἀπὸ αὐτὴν τοῦ Yunan, μοῦ ἀπαντούσαν οἱ περισσότεροι. Ἡ δεύτερη παραπέμπει σὲ κρατικὸ ἐχθρό, ἑνῶ ἡ πρώτη ἔχει ἱστορικὸ βάρος.



Μήπως καὶ Ἐμεῖς, δηλαδή, δὲν συγχέουμε τὰ ἴδια Πράγματα μὲ τοὺς Γείτονές μας;


Σὲ αὐτὸ τὸ σημεῖο, πρὸς ἀποφυγὴ παρεξηγήσεων καὶ παρανόησης, θὰ πρέπει νὰ καταστεῖ σαφὴς ἡ διαφορὰ μεταξὺ νεο-Τούρκων καὶ Ὀθωμανῶν Τούρκων. Ὁ Κεμαλισμὸς μετέτρεψε τὴν πάλαι ποτὲ ὀθωμανικὴ Αὐτοκρατορία σὲ Ἔθνος-Κράτος: μία Σημαία, ἕνα Ἔθνος, μία Γλώσσα ὑπήρξε τὸ διακύβευμα τῶν κεμαλιστῶν, οἱ ὁποίοι προσπάθησαν νὰ ὁμογενοποιήσουν τὸν πληθυσμὸ τοῦ νέου τουρκικοῦ Κράτους, μὲ βάση τὶς διακηρύξεις τοῦ εὐρωπαϊκοῦ Διαφωτισμοῦ: μᾶς ἐνοχλεῖ αὐτὸ σὰν κρατικὴ ὁντότητα, ὅμως θὰ πρέπει νὰ ἔχουμε ὑπόψιν ὅτι κάτι ἀντίστοιχο συνέβη καὶ μὲ τοὺς πληθυσμοὺς ποὺ ``ἐγκλωβίστηκαν΄΄ μέσα στὸ νέο ἑλληνικὸ Κράτος μας. Ἐμεῖς, σὲ ἀντίθεση μὲ τοὺς νεότουρκους, ἀποβάλαμε σώνει καὶ καλὰ τὴν ῥωμαϊκότητά μας καὶ τὴν ἀντικαταστήσαμε μὲ τὴν ἱστόρηση τοῦ ψευδεπίγραφου ``Βυζαντίου΄΄. Ἐπιβάλαμε στὶς ἐθνοτικὲς ὁμάδες τοῦ τόπου μας νὰ ὁμιλοῦν ἀποκλειστικὰ τὴν νεο-ἑλληνική: σκάνδαλο μεγάλο ἀποτελεῖ ἀκόμη καὶ στὶς μέρες μας ἡ ἀναφορὰ στὴν ὕπαρξη διαλέκτων, ἐντὸς τῆς ἑλλαδικῆς ἐπικράτειας, ποὺ δὲν εἶναι ἑλληνικές. Θεωρεῖται δὲ κρατικὸς κίνδυνος αὐτὸς ποὺ θὰ κάνει ἁπλῆ ἀναφορὰ καὶ μόνο στὸ θέμα. Καὶ δὲν ἀναφέρομαι ἀποκλειστικὰ στὴν νεολατινικὴ διάλεκτο τῶν Armani/Romani (Ῥωμαίων δηλαδή) καὶ τὴν σκοπίμως παραποιημένη μετάφραση τῶν Romani τοῦ κράτους τῆς Ῥουμ-ανίας (Romania) σὲ ``Ῥουμάνους΄΄ καὶ ὄχι Ῥωμαίους ἢ στὸ τέλος-τέλος Ῥωμηούς.




Ἀντὶ Ἐπιλόγου, Ἀναφορὰ σὲ Ἕναν στίχο τοῦ Σαββόπουλου


Τέτοιες διαφορὲς φαντάζουν μικρὲς καὶ ἀνούσιες, ὅμως ἀπὸ αὐτὸ ἀκριβῶς τὸ σημεῖο ξεκινᾶ ἡ μισαλλοδοξία, ὁ κρατικὸς ἐθνικισμὸς καὶ ἡ πόρρωση τοῦ ἐθνοφυλετισμοῦ, δεινὰ ποὺ ἐπέφεραν οἱ μετακενωτικὲς ἀντιλήψεις τῶν ἐθνοπατέρων τῶν σύγχρονων ἐθνῶν-κρατών, ἰδιαίτερα στὴν περιοχὴ τῶν Βαλκανίων. Γιὰ νὰ μὴν θεωρηθῶ, ἀνοήτως, ὅτι ἐκπροσωπῶ ``σκοτεινὲς δυνάμεις΄΄ ποὺ ὁραματίζονται ἑνωμένα Βαλκάνια μὲ βάση τὸ οἰκονομικοκοινωνικοπολιτικὸ μόρφωμα τῆς ὀθωμανικῆς Αὐτοκρατορίας, θὰ ἤθελα νὰ ἀντιστρέψω τὸ ἐρώτημα, καὶ νὰ ἀπευθύνω στὸν καχύποπτο ἀναγνώστη τὴν ἑξῆς ἐρώτηση: καὶ γιατὶ δηλαδὴ νὰ μὴν ἀποτελεῖ πρόταση ὁμόνοιας, συνεργασίας καὶ φιλίας τῶν λαῶν μας τὸ ὕστερο ῥωμαϊκὸ μόρφωμα, τὸ λεγόμενο καταχρηστικὰ στὶς μέρες μας ``Βυζάντιο΄΄;

Ὁ γνωστὸς σὲ ὅλους, στὴν ἑλλαδικὴ ἐπικράτεια καὶ ὄχι μόνον, Γέροντας Παϊσιος φέρεται νὰ ἔλεγε ``δὲν εἴμαστε φυλετικὰ Ἕλληνες, εἴμαστε κάτι παραπάνω, ἀνεβήκαμε πιὸ ψηλά, εἴμαστε Βυζαντινοί, δηλαδὴ Ῥωμαῖοι, θεανθρωπιστές΄΄ (ἡ παροῦσα τοποθέτηση τοῦ Γέροντος ἀναφέρεται καὶ στὸ βιβλίο τοῦ ἱερομονάχου Χριστοδούλου ``Σκεῦος Ἐκλογῆς΄΄). Προσωπικὰ μὲ καλύπτουν τὰ λόγια αὐτοῦ τοῦ ἀγράμματου μὰ φωτισμένου ἀνθρώπου, ὅπως μὲ καλύπτει καὶ ὁ συγκλονιστικὸς στίχος τοῦ Σαββόπουλου στὸ τραγοῦδι ``Ἀκτίνες τοῦ Βορρᾶ΄΄, ὅπου ζωγραφίζει τὴν Μεσαιωνικὴ πολύχρωμη ῥωμαϊκὴ Πολιτεία:
``Ὁ Βορράς σου Μιὰ Ἔγχρωμη Νεφέλη, Πολιτεῖες Οὐράνιες Μες στὶς Ἀστραπές΄΄.


Δὲν εἶμαι σὲ θέση νὰ γνωρίζω ποιοὶ θὰ εἶναι τελικὰ οἱ ἱστορικοὶ ποὺ θὰ γράψουν τὴν ἱστορία ``μας΄΄, ὅπως ἀναρωτιέται ὁ ἀρθρογράφος κ. Χολέβας. Ἐπιβάλλεται ὡστόσο, στοὺς ἐρασιτέχνες τῆς ἱστορίας, νὰ φτάνουμε καὶ ἴσως καὶ νὰ ξεπερνοῦμε σὲ γνωστικὸ ἐπίπεδο τούς εἰδικοὺς ἐπιστήμονες, πρὶν τούς κρίνουμε: εἰδάλλως συνεισφέρουμε μὲ τὸν πλέον καταλυτικὸ τρόπο στὴν παραπληροφόρηση καὶ σύγχυση τῶν φιλομαθῶν ἀναγνωστῶν.

* μαθηματικὸς  (PhD, M.Sc., B.Sc.)



Πηγές:


[1] Steve Runciman, The Fall of Constantinople 1453, Cambridge University Press, 1965.


[2]  Marios Philippides, The Fall of the Byzantine Empire: A Chronicle by George Sphrantzes, 1401-1477. The University of Massachusetts Press, Amherst, 1980.



[3] J. B. [Falier] Papadopoulos, “Le Manuscript B II 20 de la Bibliothèque Nationale de Turin contenant la Chronique de Phrantzès,” Atti della R. Academia della Scienze di Torino 66 (1931): 436-440. 



[4] M. Philippides, “Makarios Melissourgos-Melissenos (d. 1585)”, in Historians of the Ottoman Empire, editors: C Kafadar, H. Karateke, C. Fleischer.


[5] V. Grumel, "L'Authenticite' de la lettre de Jean Vatatzes, empereur de Nicee, au pape Gregoire IX," Echos d'Orient, XXIX (1930), 450-458.


[6] Ruth Macrides, George Akropolites The History (Oxford 2007).


[7] Chris Malatras, The Perception of the Roman Heritage in 12th Century Byzantium. Rosetta Journal Issue #07 Supplementary Edition: Proceedings of the IAA Colloquium 2009.


[8]Anthony D. Smith, The Ethnic Origins of Nations, Oxford, Basil Blackwell, 1986.


[9] John S. Langdon, Byzantium's Last Imperial Offensive in Asia Minor: The Documentary Evidence for and Hagiographical Lore about John III Ducas Vatatzes' Crusade Against the Turks, 1222 or 1225 to 1231. Aristide D Caratzas Pub. 1996.

πηγή: Aντίφωνο

Σχόλια

               29-11-2012 11:30
|87.115.21.xxx| 


Γιῶργος Βαρβατσούλιας  - Ἕνα ἄρθρο 'χαρακτηριστικῆς' αὐτογνωσίας

  

   Τό ἐπίθετο 'χαρακτηριστικὸς' σὲ εἰσαγωγικὰ ἐπισημαίνει τὴν ἰδιαίτερη ἰδιοτυπία τῆς συγγραφῆς τοῦ κ. Παπαδόπουλου, ἡ ὁποία δὲν συνιστᾶ ἔκφραση γενικοτήτων ἀλλὰ συμβολὴ ξεχωριστοῦ λόγου στὴν προβληματικὴ ποὺ γνωρίζουμε ὡς Ἕλληνες καὶ ποὺ ποτὲ δὲν ἀσχολούμαστε πρακτικὰ μαζὶ της, δηλ. τὸ νὰ κατανοήσουμε ποιὰ εἶναι ἡ σημασία τῆς ἰστορίας καὶ ἡ ἐμπειρικὴ βαρύτητά της στὴν συνέχεια τῶν παραδόσεων καὶ τοῦ πολιτισμοῦ μας. Θέλω νὰ πιστεύω πὼς τὸ ἄρθρο τοῦ κου Παπαδόπουλου θὰ βοηθήσει στὴν ἐμπειρικὴ, καὶ ὄχι θεωρητικὴ, ἀφύπνιση τῶν ἀναγνωστῶν τοῦ Ἀντιφώνου ὡς γεγονότος πράξης καὶ ἐπαναβίωσης τῆς ἱστορίας μας καὶ ὄχι ἁπλὰ ὡς ἀντικειμένου συζήτησης ἀκαδημαϊκοῦ ἐνδιαφέροντος ...ὡς εἴθισται!

  

   
ΑπάντησηΣχόλιο 


               01-12-2012 12:54
|85.73.39.xxx|


Κυριάκος Κατσιμάνης  - Audiatur et altera pars!

               Αφού συγχαρώ τον Κυριάκο Παπαδόπουλο για τη ΝΗΦΑΛΙΟΤΗΤΑ του άρθρου του αλλά και για την επιτυχή (όπως πιθανολογώ) περάτωση της διδακτορικής διατριβής του, θα τονίσω στον ίδιο αλλά και στους αναγνώστες του άρθρου του ότι για τις θέσεις του υπάρχει και Ο ΑΝΤΙΛΟΓΟΣ.. Όσοι ενδιαφέρονται, μπορούν να τον βρουν αναλυτικά στους ακόλουθους συνδέσμους: 


1. http://www.24grammata.com /wp-content/uploads/2012/ 03/Katsimanis-onomaton-ap eleftrerosis-24grammata.c om_.pdf


2. http://www.24grammata.com /wp-content/uploads/2012/ 01/Katsimanis-24grammata. pdf 


Κυριάκος Κατσιμάνης



  

   
ΑπάντησηΣχόλιο 


               05-12-2012 22:09
|62.74.137.xxx|


Theo  - κινδυνολογία κ σοφιστείες ως αποφυγή διαλόγου

               Αγαπητέ κ. Κατσιμάνη,


Χαίρομαι που μετά από πολλούς μήνες από την ανάρτηση του υπ' αριθμ. 2 άρθρου σας επανεμφανίζεσθε στο "Αντίφωνο" (αλήθεια γιατί δεν παραπέμπετε και σ' αυτήν αλλά μόνο σε άλλη ιστοσελίδα για το συγκεκριμένο άρθρο;)
 Πάνω σ' αυτό ανάρτησα μιαν απάντηση (με τίτλο "Το ψευδεπίγραφο "Βυζάντιο κι οι σοφιστείες των κλασικιζόντων") και δεν σας είδα να ανταπαντάτε (εκτός και αν η γεμάτη αόριστες συκοφαντίες φράση σας: "η ρωμαιολατρία με τη σημερινή απροσχημάτιστη μορφή της είναι το κατ’ εξοχήν καταφύγιο, στο οποίο προστρέχουν και ανεφοδιάζονται με ιστοριογραφική επιχειρηματολογία και από το οποίο εξορμούν κάθε φορά για το καθιερωμένο διαδικτυακό σαφάρι οι γνωστοί και μη εξαιρετέοι ψευδώνυμοι σχολιογράφοι με την υπερεκχειλίζουσα πολυπραγμοσύνη και το απύθμενο ανθελληνικό μένος…" αποτελεί απάντηση).


Ανοίγω τώρα το υπ' αριθμ. 1 άρθρο σας και δεν βλέπω να μνημονεύετε καθόλου το δικό μου άρθρο-αντίλογο, ούτε φυσικά και καμιά ιστορική τεκμηρίωση. Απλώς, οι συνήθεις αόριστες κατηγορίες για "ελληνομηδενισμό" , νεο-οθωμανισμό", κλπ., οι συνήθεις θεωρίες συνωμοσίας και οι αόριστες επικλήσεις «εθνικών κινδύνων» (βάζοντας στο στόμα των μη μνημονευόμενων αντιπάλων σας επιδιώξεις όπως "να ενσωματωθούμε στη θετή μας –-μετά την Άλωση-- «Μητέρα Τουρκία», που έχει ανοίξει τη στοργική αγκαλιά της και μας περιμένει ανυπόμονα…"), κάποιοι σοφιστικοί συλλογισμοί προς λαϊκή κατανάλωση, που απλώς διαστρεβλώνουν τα επιχειρήματα των αντιπάλων σας, χωρίς να απαντούν σε όσα πράγματι αρθρώνουν, κλπ. κλπ., δηλαδή πράγματα ήκιστα επιστημονικά, όπως είχα παρατηρήσει και στο εν λόγω άρθρο μου.
 Σ' αυτό το άρθρο διαλέχθηκα με όσους έχουν αντίθετες απόψεις.
 Εσείς γιατί αποφεύγετε τον διάλογο και αρέσκεσθε να ψαρεύετε σε θολά νερά;

              


ΑπάντησηΣχόλιο 


               01-12-2012 20:24
|79.107.238.xxx|


Μαρία Θεοδωρέλλου

               Στην παρούσα χρονική περίοδο με τις ακραίες ανθρώπινες εκφάνσεις, παρατηρείται ζωηρό ενδιαφέρον για την ιστορία μας. Άλλοι ερασιτέχνες εραστές της, άλλοι εξ επαγγέλματος, άλλοι εξυπηρετώντας κάτι ή κάποιους και φυσικά με το αζημίωτο. Έτσι, συχνά η ιστορία παραχαράσσεται, μπολιάζεται με θρύλους και μυθεύματα ώστε να είναι εύπεπτη από τους πολλούς και άλλοτε πάλι, αποκρύπτονται ζωντανές πτυχές της.
Έτσι συναντούμε αρθρογράφους, που με φανατισμό αναφέρονται στην Αρχαία Ελλάδα και αγνοώντας τελείως το χριστιανισμό και την επίδρασή του στον πολιτισμό, περνούνε στην Νεώτερη Ελλάδα. 
Άλλοι πάλι με τον ίδιο φανατισμό, υπερασπίζονται ιδεολογήματα όπως ο εθνικόφρων χριστιανισμός, ο ελληνοχριστιανισμός, ο πανσλαβισμός κ.λ.π.
 Συγχαίρω τον κ. Κ. Παπαδόπουλο για τον τρόπο που στέκεται μέσω του άρθρου του απέναντι στο σοβαρότατο αυτό θέμα και για την πρότασή του για διάλογο, μέσα στον οποίο να μην χαρακτηρίζεται αποδομητής της ιστορίας εκείνος που διατηρεί διαφορετική άποψη.
 Εκτιμώ δε, την επιμονή του στη χρήση της επιστημονικής οδού, της επιστημονικής μεθοδολογίας και την αξιοποίηση των πηγών, των ηλεγμένων από τους εξειδικευμένους στη μελέτη της ιστορίας, ώστε ο διάλογος να οδηγήσει σε ασφαλή συμπεράσματα. Με αυτό τον τρόπο, θα αποβληθούν αυτόματα η μισαλλοδοξία, και η αίσθηση ότι «κάποιοι είναι ανώτεροι από κάποιους άλλους».


              


ΑπάντησηΣχόλιο 


               05-12-2012 10:49
|85.74.113.xxx|


Pertinax

               Αγαπητέ Κυριάκο, επίτρεψέ μου κάποιες παρατηρήσεις σχετικά με τους όρους που χρησιμοποιείς στο άρθρο σου:




1) Εθνότητα-Έθνος




Η επιστημονική κοινότητα διακρίνει αυτούς τους όρους για να καταδείξει την τεράστια διαφορά της έννοιας «έθνος» πριν και μετά την εμφάνιση της νεωτερικότητας και του εθνικισμού (18ος-19ος αι.). Πριν τον εθνικισμό είχαμε την κατάσταση της «εθνότητας», κατά την οποία υπήρχαν μεν κάποια πολιτισμικά στοιχεία (γλώσσα, θρησκεία, έθιμα) αλλά αυτά δεν εξασφάλιζαν την ύπαρξη συλλογικής συνείδησης που είναι η βασική προϋπόθεση του έθνους. Στην καλύτερη περίπτωση υπήρχε μια χαλαρή συλλογική εθνοτική συνείδηση, καλυπτόμενη από άλλες πιο ισχυρές συλλογικές ταυτότητες (τοπικές και θρησκευτικές), ενώ στη χειρότερη η συνείδηση αυτή ήταν εντελώς αφανής. 
Η αλλαγή που επέφερε ο εθνικισμός ήταν καταλυτική. Πλέον η εθνοτική ταυτότητα υποσκέλισε τις τοπικές και θρησκευτικές και μετασχηματίστηκε σε «εθνική». Με λίγα λόγια η κατάσταση του «έθνους» έχει πολλαπλάσια βαρύτητα και αξία από την κατάσταση της «εθνότητας».


Η θεωρία του «μοντερνισμού» που επικρατεί σήμερα στα πανεπιστήμια υποβιβάζει ακόμα περισσότερο την έννοια της εθνότητας. Ειδικότερα για την ελληνική περίπτωση λέγεται ότι μέχρι την εποχή του Διαφωτισμού και της Επανάστασης (οπότε και «γεννήθηκε» το ελληνικό έθνος) υπήρχε μεν ελληνική εθνότητα (δηλ. ελληνικοί πληθυσμοί) αλλά όχι και ελληνική εθνοτική συνείδηση, παρά μόνο σε κλειστούς λόγιους κύκλους. Η τότε συλλογικότητα ήταν η «ρωμαίικη» που αντιστοιχούσε σε μια πολιτικοθρησκευτική κοινότητα που περιέκλειε όλες τις ορθόδοξες εθνότητες του Ρουμ Μιλλέτ και όχι μόνο την ελληνική.





2) Ρωμαίοι


Επομένως σύμφωνα με το μοντερνισμό το «Γένος των Ρωμαίων» δεν είχε σχέση με αυτό που λέμε εθνότητα, αλλά ήταν μια πολιτική (κατά τη βυζαντινή περίοδο) και θρησκευτική (κατά την τουρκοκρατία) κοινότητα που περιελάμβανε διάφορες εθνοτικές/γλωσσικές ομάδες. 
Το «εκ των ων ουκ άνευ» της εθνότητας είναι το στοιχείο της κοινής καταγωγής (πραγματικής ή μυθικής).

Οι πολίτες της Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας ούτε είχαν ούτε πίστευαν σε μια κοινή καταγωγή. Ακόμα και ο όρος «Γένος Ρωμαίων» δεν ήταν τόσο κυριολεκτικός αλλά φαίνεται πως είχε επιβληθεί από την αυτοκρατορική ιδεολογία. Γιατί π.χ. μπορεί ο Κων/νος Πορφυρογέννητος (10ος αι.) να πίστευε ότι κατάγεται από αρχαίους Ρωμαίους (χαρακτηρίζοντας τους αυτοκράτορες μετά τον Ηράκλειο «μάλιστα ελληνίζοντες και την πάτριον και ρωμαϊκήν γλώτταν αποβαλόντες», TLG, De Thematibus, 1, 19-28) αλλά δεν μπορεί να πίστευε το ίδιο και για τη μεγάλη πλειοψηφία των υπηκόων του.
 Πάντως αν θες μια πολύ καλή και διεξοδική μελέτη που να προσεγγίζει την άποψή σου, διάβασε το Error! Hyperlink reference not valid. του Αντώνη Καλδέλη, καθηγητή του πανεπιστημίου του Οχάιο. Ανατρέποντας τη θεωρία του μοντερνισμού ότι τα έθνη-κράτη δεν υπήρχαν πριν τον 18ο αι., παρουσιάζει τους βυζαντινούς Ρωμαίους σαν ένα πολιτικό έθνος (τύπου ΗΠΑ). Και αυτός όμως ξεκαθαρίζει ότι οι Ρωμαίοι δεν ήταν εθνότητα με κοινό μύθο καταγωγής αλλά μείξη εθνοτήτων. 
Τέλος, ο Χρήστος Μαλατράς, τον οποίο αναφέρεις, ισχυρίζεται κάτι διαφορετικό: οι Ρωμαίοι αρχικά αποτελούσαν πολιτικοθρησκευτική κοινότητα (π.χ. την εποχή των Ισαύρων όταν συσπειρώθηκαν εναντίον των Αράβων με κριτήριο τη θρησκεία) και σταδιακά μετασχηματίστηκαν σε εθνότητα, η διαμόρφωση της οποίας είχε ολοκληρωθεί κατά τον 12ο αιώνα. Οι Ρωμαίοι διακρίνονταν πια με κριτήριο την ελληνική γλώσσα από τους υπόλοιπους μη ελληνόφωνους υπήκοους της αυτοκρατορίας και είχαν δημιουργήσει έναν ιδρυτικό μύθο καταγωγής: την ίδρυση της Κωνσταντινούπολης από το Μέγα Κωνσταντίνο.

Από τον 13ο αιώνα άρχισε να προβάλεται και ο μύθος της αρχαιοελληνικής καταγωγής. Έτσι, κατά τον 13ο αι., οι «Ρωμαίοι» του Χρονικού του Μορέως και οι «Έλληνες» του Θεόδωρου Β’ Λάσκαρι ήταν η ίδια εθνότητα με την ίδια συνείδηση: τη νεοελληνική. 


Ο Μαλατράς ακολουθεί την εθνοσυμβολική προσέγγιση του Anthony Smith, ο οποίος υπογραμμίζει τον καθοριστικό ρόλο που έπαιξαν τα σύμβολα, οι ιστορικές μνήμες και γενικά η συνείδηση της εθνότητας στη διαμόρφωση του «έθνους» την εποχή του εθνικισμού (εν αντιθέσει με τους «μοντερνιστές» που αρνούνται την ύπαρξη συλλογικής εθνοτικής συνείδησης πριν τον εθνικισμό). Η διαφορά των δύο είναι ότι ο Smith υποστηρίζει την ύπαρξη μιας διαχρονικής ελληνικής εθνοτικής συνείδησης από την αρχαιότητα (όπως στους καθ’ ημάς ιστορικούς ο Σβορώνος κ.α.), ενώ ο Μαλατράς ότι η νεοελληνική εθνοτική συνείδηση είναι γέννημα του 12ου αιώνα και δεν αποτελεί συνέχεια της αρχαιοελληνικής.

              


ΑπάντησηΣχόλιο 


               05-12-2012 17:41
|79.107.201.xxx|


Kυριάκος Παπαδόπουλος

               Ἀγαπητὲ Pertinax,


Ὅσον ἀφορὰ στὸν Χρῆστο Μαλατρᾶ, ἐπειδὴ τυχαίνει νὰ τὸν γνωρίζω καὶ νὰ ἔχω συζητήσει μαζί του προσωπικὰ περὶ τοῦ ἀντικειμένου (στὴν Ἀγγλία), γνωρίζω ἀπὸ πρῶτο χέρι τὶς πεποιθήσεις του γιὰ τὸ θέμα μας: ἡ ἐθνότητα τῶν Ῥωμαίων ἔχει ἤδη σχηματιστεῖ ἀπὸ τὰ χρόνια τοῦ Μάρκου-Αὑρηλίου Καρακάλλα, καὶ τὴν διακρίνουν οἱ συνιστῶσες ποὺ ἀναφέρθηκαν.


Ὅσον ἀφορὰ τὸν Smith, καὶ τὴν/τὶς προσέγγιση/προσεγγίσεις ποὺ ἀναφέρεις, νομίζω ὅτι εἶναι ἀπαραίτητο νὰ ξεκινοῦμε τὴν ἔρευνα μὲ βάση κάποια δεδομένα καὶ σιγὰ σιγὰ βελτιώνουμε τὸν δειγματικό μας χῶρο, βελτιώνοντας κατὰ συνέπεια καὶ τὴν προσέγγιση (γιὰ νὰ μιλήσω μὲ ὅρους ἐμπειρικῆς στατιστικῆς). Ἐμεῖς ἐπιλέγουμε αὐτὸν τὸν τρόπο σκέψης. Εἶναι κάτι παραπάνω ἀπὸ θετικὸ νὰ ἔχεις διαφορετικὴ ἄποψη γιὰ τὸ θέμα, καὶ χαίρομαι πραγματικὰ ποὺ τὴν μοιράζεσαι μαζί μας.
 Θὰ ἤθελα νὰ τονίσω ὡστόσο τόσο σὲ σένα, ὅσο καὶ στὸν ἀγαπητό μου κ. Κατσιμάνη, ὅτι τὸ ἄρθρο μου δὲν ἀφορὰ στὸ θέμα ποὺ ἀναφέρεις (Ῥωμαϊκότητα vs. Ἑλληνισμὸς), καὶ γιὰ τὸ ὁποῖο ἔχουμε διαφωνήσει καὶ στὸ παρελθόν, ἀλλὰ στὴν ἀνάδειξη τῆς χαοτικῆς διαφορᾶς μεταξὺ προσωπικῆς γνώμης καὶ ἐπιστημονικῆς μελέτης. Ἄν αὐτὸ δὲν φαίνεται ξεκάθαρα στὸ κείμενο, ἡ εὐθύνη εἶναι ἀποκλειστικὰ τοῦ ἀρθρογράφου.
 Θερμὲς Εὐχές, 
Κυριάκος

              


ΑπάντησηΣχόλιο 


               06-12-2012 12:54
|85.74.113.xxx| 


Pertinax

               Κυριάκο, το θέμα του άρθρου σου είναι ξεκάθαρο. Το στηρίζεις όμως πραγματολογικά σε κάποια επιμέρους ζητήματα ταυτότητας που είχαν προκαλέσει στο πρόσφατο παρελθόν εξαιρετικά έντονο διάλογο, ο απόηχος του οποίου φαίνεται πως δεν έχει καταλαγιάσει ακόμα (βλέπε όχι μόνο τη δική μου παρέμβαση αλλά και του κ. Κατσιμάνη και του Theo). Και επειδή ακριβώς το θέμα είναι η διαφορά της επιστημονικής από τη δημόσια ιστορία, καλό είναι να έχουμε υπόψη τις κυρίαρχες επιστημονικές θέσεις για την ερμηνεία κάποιων όρων και εννοιών που χρησιμοποιείς στην επιχειρηματολογία σου. 
Το Χρήστο Μαλατρά δεν έχω την τύχη να τον γνωρίζω προσωπικά αλλά έχω διαβάσει τις εργασίες του.


Γράφει λοιπόν στην πρώτη από αυτές: 
[Το Γένος των Ρωμαίων τον 12ο αι., 2008]
http://elocus.lib.uoc.gr/ dlib/3/b/f/metadata-dlib- 13ea583b8e924da363fd5b0db cc288f3_1243838527.tkl#


«Είναι άραγε αυτά τα όρια της ρωμαϊκότητας και σε προηγούμενους [του 12ου] αιώνες; Αναμφίβολα δεν θα πρέπει να περιμένουμε να το συναντήσουμε στον 8ο αι. για παράδειγμα. Ωστόσο, τότε οι Ρωμαίοι προσδιορίζονταν με βάση άλλη συνισταμένη: τους Άραβες και τους βόρειους λαούς. Απέναντι στους Μουσουλμάνους Άραβες και τους Σλάβους ή Βούλγαρους παγανιστές οι Ρωμαίοι ήταν οι Χριστιανοί. Υπό αυτή την έννοια η ιδιότητα που διαχώριζε τους Ρωμαίους από τους μη Ρωμαίους ήταν η θρησκεία. 
Αυτή η αίσθηση της κοινής συμμετοχής σε μια ομάδα δεν φαίνεται να ήταν τίποτα άλλο από την συμβίωση επί αιώνες υπό την αιγίδα του ρωμαϊκού-βυζαντινού κράτους, πληθυσμών που πολιτιστικά απέκλιναν αρκετά μεταξύ τους. Η συμβίωση αυτή έφερε σιγά-σιγά τη συνοχή και ίσως δεν είναι τυχαίο ότι οι πληθυσμοί που έφυγαν σε πρώιμη περίοδο από τη βυζαντινή εξουσία, όπως στην περιοχή της Συρίας και της Αιγύπτου, αρκετά νωρίς εντάχθηκαν στο μουσουλμανικό κόσμο.» [σ. 94].


Σε μια άλλη εργασία του δίνει τον χαρακτηριστικό τίτλο: 
«The making of an ethnic group: the Romaioi in the 12th-13th centuries»
http://www.eens.org/EENS_ congresses/2010/Malatras_ Christos.pdf


όπου και σημειώνει: 
«These two centuries [12th-13th] were vital for the future of Greek identity. First of all, it is exactly at this time that the ethnic group of the Romaioi came into being and set up its boundaries effectively separating itself from the Others. [σ. 9]
Από τον 12ο αιώνα και μετά: «it is clear that the essence of being a Romaios does not change when it shifts to Graikos or Hellen. It is the same ethnic group.» [σ. 6]
και 
«in the 19th century [this ethnic group could] build a new nation-state and a national ideology and change officially its ethnic name from Romaios to Hellenas» [σ. 9].


Όλα αυτά δείχνουν το διαφορετικό περιεχόμενο της έννοιας «Ρωμαίος» πριν και μετά το 12ο αιώνα.

              


ΑπάντησηΣχόλιο 


               06-12-2012 14:04
|62.74.137.xxx| 


Theo  - Έλληνες ή Γραικοί και Ρωμαίοι το ίδιο;

               «it is clear that the essence of being a Romaios does not change when it shifts to Graikos or Hellen. It is the same ethnic group».
 Δε γνωρίζω τον κ. Μαλατρά κι από τα έργα του είχα διαβάσει ένα, δημοσιευμένο στο Διαδίκτυο (http://www.eens.org/?pag e _id=1513) και δεν μπορώ να κρίνω συνολικά το έργο του. Δε νομίζω όμως πως με την παραπάνω απόφανσή του συμφωνούν οι βυζαντινολόγοι ιστορικοί.
 Ακόμα και σήμερα στη Μέση Ανατολή υπάρχουν πολλοί ορθόδοξοι χριστιανοί που αυτοπροσδιορίζονται ως Ρωμαίοι αλλ᾿ όχι Ἐλληνες ή Γραικοί. Πώς γράφει λοιπόν ο κ. Μαλατράς ότι Έλληνες ή Γραικοί και Ρωμαίοι είναι η ίδια εθνότητα;


              


ΑπάντησηΣχόλιο 


               06-12-2012 15:36
|85.74.113.xxx| 


Pertinax

               Εξαρτάται με ποιο context χρησιμοποιείται κάθε φορά η εκάστοτε ονομασία. 
Η ουσία για μένα είναι ότι από το συμβατικό όριο του 12ου αι. και μετά διαμορφώνονται δύο παράλληλες "νοερές" κοινότητες: η πρώτη εξακολουθεί να έχει την πολιτικοθρησκευτική απόχρωση της παλιάς βυζαντινής ταυτότητας (όλοι ανεξαιρέτως οι ορθόδοξοι υπήκοοι της αυτοκρατορίας). Η δεύτερη έχει εθνοτική απόχρωση και αφορά μόνο τους ελληνόφωνους ορθόδοξους. Δηλαδή οι ελληνόφωνοι αρχίζουν να αισθάνονται ότι δεν είναι απλά μέλη μιας χριστιανικής αυτοκρατορίας αλλά και ότι αποτελούν μια διακριτή εθνοτική ομάδα (και μάλιστα την κυρίαρχη) μέσα στην αυτοκρατορία. 
Χωρίς αυτή τη διάκριση επικρατεί απίστευτη σύγχυση γύρω από τις ονομασίες. Γιατί υπάρχουν πάμπολες πηγές όπου οι Ρωμαίοι διακρίνονται από Βλάχους, Βούλγαρους και Αρβανίτες (και τα ρωμαίικα από τα αρβανίτικα, βουλγάρικα κλπ) και άλλες όπου όλοι οι ορθόδοξοι κατονομάζονται ως Έλληνες και Γραικοί. 



              


ΑπάντησηΣχόλιο 


               06-12-2012 19:33
|79.107.237.xxx| 


Kυριάκος Παπαδόπουλος

               Ἀγαπητοί μου Pertinax καὶ Theo,


Γιὰ νά ἀναδείξω τὴν μεγάλη διαφορὰ μεταξὺ προσωπικῆς ἄποψης κι ἐπιστημονικῆς μελέτης, θὰ παραθέσω ἀκόμη ἕνα παράδειγμα.
 Ὁ ἐξαιρετικὸς ἀρθρογράφος κ. Χολέβας ἀναφέρει, μεταξὺ ἄλλων, σὲ ἄρθρο του [1] γιὰ τὸν Μέγα Βασίλειο, τὰ ἑξῆς:


«Αντί να λέμε μύθους στα παιδιά μας για έναν ροδαλό Αη-Βασίλη που φέρνει υλικά αγαθά, καλύτερα θα ήταν να τους μιλήσουμε για τον αληθινό Άγιο Βασίλειο, ο οποίος αγωνίσθηκε εμπράκτως για την αντιμετώπιση της φτώχιας και του πόνου, καλλιέργησε τα ελληνικά γράμματα και θεμελίωσε την Ελληνορθόδοξη Παιδεία. Συνδύαζε τον πατριωτισμό με την κοινωνική δικαιοσύνη, κάτι που αδυνατούν να κατανοήσουν οι φανατικοί των εισαγομένων ιδεολογιών. Σε μία εποχή βαθιάς πνευματικής κρίσης αξίζει να αναβαπτισθούμε στην ανθρωπιά και στην ελληνικότητα του Μεγάλου Βασιλείου».



Θὰ σταθῶ στὴν πρόταση ``θεμελίωσε τὴν Ἑλληνορθόδοξη Παιδεία΄΄ καὶ στὴν λέξη ``πατριωτισμός΄΄. 
Ὁ συγγραφέας ἀναφέρεται στὸ ἔργο De legendis gentilium libris [2], ὅπου ὁ Ἅγιος γράφει (παραθέτω ἀπό τὴν up-to-date ἔκδοση τοῦ ἔργου του, τὴν ὁποία ἀποδέχεται ἡ ἐπιστημονικὴ Κοινότητα):


«Ἡμεῖς, ὦ παῖδες, οὐδὲν εἶναι χρῆμα παντάπασι 
τὸν ἀνθρώπινον βίον τοῦτον ὑπολαμβάνομεν, οὔτ’ ἀγαθόν
 τι νομίζομεν ὅλως, οὔτ’ ὀνομάζομεν, ὃ τὴν συντέλειαν 
ἡμῖν ἄχρι τούτου παρέχεται. Οὐκοῦν οὐ προγόνων περιφάνειαν, οὐκ ἰσχὺν σώματος, οὐ κάλλος, οὐ μέγεθος, οὐ (5)
τὰς παρὰ πάντων ἀνθρώπων τιμάς, οὐ βασιλείαν αὐτήν,
 οὐχ ὅ τι ἂν εἴποι τις τῶν ἀνθρωπίνων, μέγα, ἀλλ’ οὐδ’ 
εὐχῆς ἄξιον κρίνομεν, ἢ τοὺς ἔχοντας ἀποβλέπομεν, ἀλλ’ 
ἐπὶ μακρότερον πρόϊμεν ταῖς ἐλπίσι, καὶ πρὸς ἑτέρου βίου παρασκευὴν ἅπαντα πράττομεν».


Σὰν μαθηματικός, μπαίνω στὸν πειρασμὸ νὰ ὑποστηρίξω ὅτι 
ὁ κ. Χολέβας ὑποπίπτει σὲ λογικὴ ἀντίφαση, διότι ὁ Ἅγιος ἀναιρεῖ, στὴν συγκεκριμένη παράγραφο ποὺ παραθέτω, τὰ περὶ πατριωτισμοῦ καὶ ἑλληνορθοδοξίας. Μιὰ ἐκτενὴς ἀνάλυση, νὰ εἶστε βέβαιοι, θὰ ἀποκαλύψει καὶ ἄλλες ἀντιφάσεις. 
Θὰ ἤθελα πραγματικὰ νὰ συζητήσουμε γιὰ τὰ ζητήματα ποὺ θέτετε, ἀλλὰ ἀδυνατῶ στὴν συγκεκριμένη περίοδο, διότι ὑπηρετῶ (εἶμαι Δόκιμος Ἔφεδρος Ἀξιωματικός στὸ Πυροβολικό, κι ἔχω ἀκόμη μῆνες μέχρι νὰ ἀπολυθῶ). Ἴσως ἡ ἀρθρογραφία γνώμης (δὲν τολμῶ νὰ μιλήσω γιὰ ἐπιστημονικὲς δημοσιεύσεις, διότι θὰ ἀποκλείονταν μεγάλο μέρος τοῦ ἀναγνωστικοῦ κοινοῦ) νὰ εἶναι καλύτερος τρόπος ἐπικοινωνίας, ἀπὸ τὴν ἀνταλλαγὴ σχολίων. Ἡ συζήτηση περὶ ἔθνους-ἐθνοτικῆς καταγωγῆς προϋποθέτει κατάλληλη προετοιμασία, καὶ αὐτὸ δὲν εἶναι δυνατὸν νὰ συμβεῖ σὲ συνομιλία σὲ μπλόγκ.


@Theo: Ἀνεξαρτήτως τῆς ταύτισής μας σὲ κρίσιμα ζητήματα, ποὺ ἀφοροῦν τὴν Προσωπική μας Ταυτότητα, σὲ θεωρῶ φωτισμένο ἄνθρωπο, καὶ σὲ εὐχαριστῶ ποὺ μοιράζεσαι μαζί μας τὶς ἀπόψεις σου. Γιὰ τὸν Μαλατρᾶ κάνεις ἕνα μικρὸ λαθάκι: ἐπιβάλλεται νὰ μελετήσεις προσεκτικὰ τὴν μεταπτυχιακή του διπλωματική, πρὶν ἀπομονώσεις προτάσεις του ἤ πρὶν κρίνεις μιὰ συγγεκριμένη πρόταση σὲ ἐργασία του. Σὲ παραπέμπω στὸ ἐπιλογικό του κεφάλαιο, γιὰ περαιτέρω συμπεράσματα, διότι αὐτὰ ποὺ ἔγραψες δὲν ἀντικατοπτρίζουν τὸ κείμενο (οὔτε φυσικὰ καὶ ὁ Pertinax φαίνεται νὰ τὸ διάβασε προσεκτικά, καὶ σὲ παρέσυρε σὲ λάθος μονοπάτι). 


@Pertinax: ἔχω διαβάσει λέξη πρὸς λέξη τὰ ἐπιχειρήματά σου καὶ στὸ παρελθόν, τὰ ὁποῖα ἐπαναλαμβάνεις κι ἐδῶ. Μὲ ὅλη τὴν ἐκτίμηση στὸ Πρόσωπό σου, καὶ τὰ θερμὰ εὐχαριστῶ μου ποὺ τιμᾶς τὸ ἄρθρο μου μὲ τὴν συνεισφορά σου, θὰ ἤθελα νὰ σοῦ ἐπαναλάβω ὅτι διαφωνῶ μαζί σου, στὸν τρόπο ποὺ ἀπομονώνεις ἀποσπάσματα κειμένων. Θὰ σὲ παραπέμψω στὸ ἄρθρο μου (ἐδῶ στὸ Ἀντίφωνο) μὲ τίτλο ``Πρόταση γιὰ μιὰ Διαφορετικὴ Παγκοσμιοποίηση΄΄ καὶ στὴν ἀναφορά μου στὸ καθηγητὴ T. Duff. Νομίζω ὅτι χρησιμοποιεῖς τὶς πηγὲς συλλέγοντας τὰ δεδομένα ποὺ βοηθοῦν στὴν στήριξη συμπερασμάτων ποὺ ἔχουν ληφθεῖ _πρὶν_τὴν ἔρευνα. Ὁ τρόπος ποὺ ἐρευνᾶς, πάνω στὸ θέμα τῆς ἐθνικῆς Ταυτότητας, εἶναι γιὰ μένα ἀπορριπτέος. Καὶ θὰ ὑπερτονίσω τὴν ἐπικινδυνότητα νὰ ἀναφερόμαστε σὲ ἀποσπάσματα κειμένων _χωρὶς_ νὰ δίνουμε τὴν πηγή μας. Εἶναι ἡ πηγή μας ``up-to-date΄΄; Τὸ ἴδιο κείμενο μπορεῖ νὰ ἔχει διασωθεῖ σὲ διαφορετικὰ ἀντίγραφα, σὲ διαφορετικὲς ἐκδοχές. Τὸ TLG ψηφιοποιεῖ τὰ ἀποδεκτὰ κείμενα, ἀπὸ τοὺς ἱστορικοὺς ἐπιστήμονες. Ἐπίσης τὸ ἐξαιρετικὰ ὑπεραπλουστευμένο συμπέρασμα ὅτι Ῥωμαῖος ὑπήρξε προσδιορισμὸς πολιτικός, μέχρι τὴν Ὀθωμανοκρατία, καὶ Θρησκευτικός, μέχρι τὴν Ἐπανάσταση τοῦ '21, ἀποκαλύπτει προκαθορισμένα συμπεράσματα, πρὶν τὴν συλλογὴ πληροφοριῶν. 

Θὰ ἐπανέλθουμε μὲ συνέχιση τῆς ἀρθρογραφίας. Δὲν πιστεύω ὅτι αὐτὸς ὁ Διάλογος μπορεῖ νὰ πραγματωθεῖ σὲ πραγματικὸ Χρόνο.



Μὲ κάθε τιμὴ κι ἐκτίμηση καὶ στοὺς δυό σας,


Κυριάκος


[1] Κ. Χολέβας, Ο Αληθινός Άγιος Βασίλειος και η ελληνική Παιδεία, Αντίβαρο, 3/1/2012


[2] S. Giet, Basile de Césarée. Homélies sur l’hexaéméron, 2nd edn. [Sources chrétiennes 26 bis. Paris: Éditions du Cerf, 1968]: 86-522.


Ὑ.Γ.


Γιὰ τοῦ λόγου τὸ ἀληθὲς (ὅσον ἀφορὰ στὴν παρανόηση ποὺ δημιουργήθηκε γιὰ τὸ κείμενο τοῦ Χρήστου), παραθέτω τὴν περίληψή του γιὰ τὴν ἐργασία ``The making of an ethnic group: the Romaioi in 12th-13th century΄΄:


"The topics of Hellenism in Byzantium and the nation-making of Greece have received in the past a great deal of attention by scholars. 
***In this paper, I suggest that the Byzantines of the 12th century did not consider themselves actual descendants of the ancient Greeks, even though the rehabilitation of ancient Greek literature had been taking place from the time of Michael Psellos. ***
This however does not mean, as scholars have suggested in the past and even recently, that the Byzantines did not have a sense of ethnic or ‘national’ identity and that they were all united under the banner of the emperor and Orthodoxy. On the contrary, the Byzantines of the 12th century perceived themselves as a distinct ethnic group, among the other ethnic groups in the world and among the subjects of the Byzantine emperor. Moreover, they started building their identity on the basis of some kind of East Romanitas, i.e. descendants of the East Romans, Christianity and language. Language most of the times plays a significant role in distinguishing the various ethnic groups and setting up effectively their boundaries, and this was also the case in 12th century Byzantium. Since the majority of the empire’s inhabitants were in fact native Greek speakers, they proved the best “candidates” for this ethnic group of the Romaioi.

However, we have to distinguish between the Greek language and Hellenism. By Hellenism we mean that system of thought that was linked with the study of ancient Greek authors and thought. My view is that it was not Hellenism that helped the ethnic group of the Romaioi be identified with the native Greek speakers, rather it was because the Romaioi were in fact Greek speakers that helped Hellenism emerge. The link that Hellenism might sometimes imply with the ancient Greek past, which many scholars have searched for, is something that simply did not exist during the 12th century. 
But the year 1204 proved a most decisive year in terms of Byzantine identity. The writings of the same authors before and after the fall of Constantinople show that. The “ethnic pride” of the Romaioi was hurt decisively and their reaction was fierce. Before the 12th century the Byzantines, the Romaioi, only displayed Hellenism rhetorically but now it becomes their essence and, to a degree, the state ideology. The terms Romaioi and Greeks sometimes are used interchangeably. Nevertheless, the boundaries of the ethnic group do not change. What changes is its essence, the identity of the group. Hellenism served as the most effective way to clearly distinguish Byzantines and Latins; it became the basis of 13th century ethinicity. However, this change of identity would be unthinkable if two basic elements had not made their contribution during the 12th century: the formation of a clearly distinguished ethnic group (that of the Romaioi) and the progress of the element of Hellenism in the ethnic identity of that group."


Ἄν ἐπιστρέψετε στὴν μεταπτυχιακή του διπλωματικὴ διατριβή, ποὺ ἐκπονήθηκε στὸ Παν. Κρήτης, θὰ διαβάσετε τὸ συμπέρασμα ὅτι ἀκόμα καὶ ἡ ἑλληνιστικὴ συνιστῶσα ὑποχώρησε, μέσα στὴν Ὀθωμανοκρατία (συμπληρώνω: γιὰ τοὺς Ῥωμηοὺς ποὺ βρίσκονταν ἐντὸς τῆς Ὀθωμανικῆς ἐπικράτειας), καὶ ὑπερίσχυσε ἡ συνιστῶσα τοῦ Ἰουδαοχριστιανισμοῦ.

               
ΑπάντησηΣχόλιο 


               06-12-2012 20:10
|31.152.100.xxx|


Theo  - θεωρητικά σχήματα και ιστορική αλήθεια

   Pertina x έγραψε:

''Δηλαδή οι ελληνόφωνοι αρχίζουν να αισθάνονται ότι δεν είναι απλά μέλη μιας χριστιανικής αυτοκρατορίας αλλά και ότι αποτελούν μια διακριτή εθνοτική ομάδα (και μάλιστα την κυρίαρχη) μέσα στην αυτοκρατορία.

Χωρίς αυτή τη διάκριση επικρατεί απίστευτη σύγχυση γύρω από τις ονομασίες. Γιατί υπάρχουν πάμπολες πηγές όπου οι Ρωμαίοι διακρίνονται από Βλάχους, Βούλγαρους και Αρβανίτες (και τα ρωμαίικα από τα αρβανίτικα, βουλγάρικα κλπ) και άλλες όπου όλοι οι ορθόδοξοι κατονομάζονται ως Έλληνες και Γραικοί''.



Νόμιζα πως με τον διάλογο πάνω σε 5-6 ἀρθρα του "Αντιφώνου" τον περασμένο Ιανουάριο και Φεβρουάριο είχαμε εξαντλήσει τη σχετική συζήτηση.


Όσα γράφετε στην πρώτη παράγραφο που παραθέτω είναι αυθαίρετα και δεν στηρίζονται σε ιστορικές πηγές.
 Τον 12ο αιώνα για πρώτη φορά μαρτυρείται όρος Έλληνας εθνικά από κἀποιους λογίους. Δε σημαίνει όμως αυτό πως ο λαός το αποδέχεται. Ο λαός, μέχρι την Επανάσταση, έχει ρωμέικη συνείδηση.
 Το έγραψα στο άρθρο μου και παρέπεμψα στην Αρβελέρ: 


"Όπως διαβάζουμε στον Τιμαρίωνα [κείμενο του 12ου αιώνα], συνέρρεαν στα Δημήτρια, στη δεκαήμερη δηλαδή εμποροπανήγυρη που γινόταν στο τέλος του Οκτώβρη μαζί με τη γιορτή του Αγίου, "οὐ μόνον αὐτοχθόνων ὄχλος καὶ ἰθαγενής, ἀλλὰ πάντοθεν καὶ παντοίως Ἑλλήνων τῶν ἁπανταχοῦ [είναι η πρώτη φορά που ο όρος Έλλην δεν σημαίνει ειδωλολάτρης], Μυσῶν [δηλαδή των Βουλγάρων] τῶν παροικούντων, γένη παντοδαπὰ Ἴστρου καὶ Σκυθικῆς [δηλαδή Ρωσίας], Καμπανῶν, Ἰταλῶν, Ἰβήρων, Λυσιτανῶν καὶ Κελτῶν τῶν ἐπέκεινα τῶν Ἄλπεων" («Γιατί το Βυζάντιο», σ. 109).


Κάποιοι ιστορικοί μπορεί να εκφράζουν ευσεβείς πόθους με αποφάνσεις σαν αυτή της πρώτης παραγράφου σας. Οι πρωτογενείς ιστορικές πηγές όμως τους διαψεύδουν. 
"Φίλος μὲν Πλάτων, φιλτάτη δὲ ἀλήθεια".


Η δεύτερη παράγραφός σας είναι κοντά στην αλήθεια.


Περισσότερα, στα 5-6 ἀρθρα του "Αντιφώνου" των αρχών του 2012 στις συζητήσεις πάνω σ' αυτά.

               
ΑπάντησηΣχόλιο 


               07-12-2012 11:34
|85.74.113.xxx|


Pertinax

               Επειδή τέθηκε θέμα κατανόησης του κειμένου του Μαλατρά, επιτρέψτε μου κάποια σχόλια στο απόσπασμα που παράθεσε ο Κυριάκος:
***

In this paper, I suggest that the Byzantines of the 12th century did not consider themselves actual descendants of the ancient Greeks, even though the rehabilitation of ancient Greek literature had been taking place from the time of Michael Psellos.

***
[Φυσικά αφού πρόκειται για νεοελληνική εθνότητα. «Νεοελληνική» με συμβατική έννοια, όχι γιατί αποτελεί τη νεότερη μορφή μιας διαχρονικής ελληνικής αλλά γιατί είναι μια νέα εθνότητα που χρησιμοποιεί και αυτή την ελληνική γλώσσα. Για άλλη μια φορά πρέπει να γίνει κατανοητό ότι ένα όνομα δεν έχει αναλλοίωτη ουσία.]



On the contrary, the Byzantines of the 12th century perceived themselves as a distinct ethnic group, among the other ethnic groups in the world and among the subjects of the Byzantine emperor.


[Εδώ τονίζεται πως οι Ρωμαίοι ήταν διακριτή εθνοτική ομάδα από τις υπόλοιπες εθνοτικές ομάδες της αυτοκρατορίας. Άρα ο όρος Ρωμαίος δεν κάλυπτε πλέον όλους τους ορθόδοξους υπήκοους του Αυτοκράτορα (όπως σε παλαιότερες εποχές), παρά μόνο τους ελληνόφωνους.]



Language most of the times plays a significant role in distinguishing the various ethnic groups and setting up effectively their boundaries, and this was also the case in 12th century Byzantium.


[Ιδού και η απόδειξη για το παραπάνω: ο ρόλος της γλώσσας στη διαμόρφωση μιας εθνότητας.]



But the year 1204 proved a most decisive year in terms of Byzantine identity. The writings of the same authors before and after the fall of Constantinople show that. The “ethnic pride” of the Romaioi was hurt decisively and their reaction was fierce. Before the 12th century the Byzantines, the Romaioi, only displayed Hellenism rhetorically but now it becomes their essence and, to a degree, the state ideology. The terms Romaioi and Greeks sometimes are used interchangeably. Nevertheless, the boundaries of the ethnic group do not change. What changes is its essence, the identity of the group. Hellenism served as the most effective way to clearly distinguish Byzantines and Latins; it became the basis of 13th century ethinicity. However, this change of identity would be unthinkable if two basic elements had not made their contribution during the 12th century: the formation of a clearly distinguished ethnic group (that of the Romaioi) and the progress of the element of Hellenism in the ethnic identity of that group.


[Το αξίωμα της εθνολογίας: μια εθνότητα αλλάζει μόνο αν αλλάξουν τα όριά της (που καθορίζονται από την αντίθεση «εμείς και οι άλλοι») και όχι αν αλλάξει το όνομα ή ένα στοιχείο της ταυτότητας/ιδεολογίας της. Τον 12ο αιώνα άλλαξαν τα όρια της «ρωμαϊκότητας» (από Ρωμαίοι=ορθόδοξοι σε Ρωμαίοι=ελληνόφωνοι ορθόδοξοι) άρα είχαμε τη διαμόρφωση της εθνότητας των ελληνόφωνων Ρωμαίων. Μπορεί η ιδεολογία της τον 12ο αιώνα να ήταν η «Εast Romanitas», μπορεί τον 13ο αιώνα να υποχώρησε η αρχαία ρωμαϊκή συνιστώσα και να αναπτύχθηκε η ελληνική, μπορεί κατά την τουρκοκρατία να υπερίσχυσε η «ιουδαιοχριστιανική», μπορεί η ονομασία της να άλλαζε από «Ρωμαίοι» σε «Έλληνες» ανάλογα με το ποιος μιλούσε (ένας άνθρωπος του λαού ή ένας λόγιος), η εθνότητα όμως αυτή παρέμεινε η ίδια και τον 19ο αιώνα μετασχηματίστηκε σε νεωτερικό έθνος] 


Το δικό μου συμπέρασμα: όπως δεν υπάρχει μια ουσιαστική (αλλά μόνο φαινομενική) ενιαία ελληνική ταυτότητα (στη βάση της ελληνικής γλώσσας) από την αρχαιότητα, έτσι δεν υπάρχει και μια ουσιαστική ενιαία βυζαντινή ταυτότητα (στη βάση του τριπτύχου: ελληνική γλώσσα-χριστιανισμός-ρωμαϊκή αυτοκρατορική ιδέα) από την εποχή του Μέγα Κωνσταντίνου ή του Καρακάλλα. Γιατί τελικά η ουσία είναι ποια συλλογική συνείδηση έχει η εκάστοτε κοινωνία.


              


ΑπάντησηΣχόλιο 


               07-12-2012 13:58
|62.74.137.xxx| 


Theo  - αξιώματα, θεωρίες κ ιστορική πραγματικότητα

  

Επιμένω και πάλι πως όλα αυτά είναι αυθαίρετα θεωρητικά σχήματα.


Επειδή κάποιοι λόγιοι έγραφαν πως ήσαν Έλληνες, αυτό δεν σημαίνει πως αυτή ήταν και η αυτοσυνειδησία του λαού. Ή πως αυτός ο λαός, με χίλια χρόνια ρωμαϊκής αυτοσυνειδησίας, ξαφνικά τον 12ο αιώνα έγινε "ελληνικός" ή "νεοελληνικός", επειδή έτσι το θέλουν ο Βακαλόπουλος, ο Καραμπελιάς και οι συν αυτοίς. 
Ο λαός αυτός δεν είχε "εθνική" συνείδηση, όπως την εννοούμε από τον Διαφωτισμό και μετά. Η αυτοκρατορία ήταν πολυεθνική, με τρεις συνιστώσες της αυτοσυνειδησίας της: τους ρωμαϊκούς θεσμούς (όχι απλώς αυτοκρατορική ιδέα), την ορθόδοξη χριστιανική πίστη και την πολιτιστική (όχι απλώς γλωσσική) ελληνοφωνία, όπως γράφει η Αρβελέρ. Δεν ήταν μόνη η ελληνοφωνία, ούτε μόνη η Ορθοδοξία που ένωνε τον λαό, ούτε κάποτε η αυτοσυνειδησία της βασιζόταν στην ελληνοφωνία, μετά στην Ορθοδοξία, μετά στον "ιουδαιοχριστιανισμό'' (τι είναι αυτό; θα ρωτούσε ένας συνειδητός Ορθόδοξος χριστιανός).

Όλα αυτά είναι θεωρίες του γραφείου και απόπειρες ερμηνείας των πηγών, που όμως απλώς προδίδουν τους ευσεβείς πόθους των συντακτών τους. Οι πηγές τους διαψεύδουν. Ο λαός σαφώς διαχωρίζει τους Έλληνες (δηλαδή τους αρχαίους) από τους Ρωμαίους (τον εαυτό του) μέχρι τα τέλη του 18ου αιώνα. 
Όλα τα αξιώματα οποιασδήποτε κοινωνικής επιστήμης καταρρίπτονται όταν δεν συμφωνούν με τις πρωτογενείς πηγές. 
Δεν σκοπεύω να επανέλθω.

              


ΑπάντησηΣχόλιο 


               07-12-2012 15:42
|85.74.113.xxx|


Pertinax

              

Theo, μιας και δυσφορείς με τα θεωρητικά σχήματα και πιστεύεις σε μια "οικουμενική" ρωμαϊκότητα και μετά τον 12ο αιώνα, μπορείς να προσκομίσεις στοιχεία που να καταδεικνύουν την ύπαρξη συλλογικής ρωμαίικης ιστορικής μνήμης και συμβόλων στη σλαβόφωνη, βλαχόφωνη και αλβανόφωνη παράδοση;
 π.χ. του τριπτύχου Πόλη-Ναός-Βασιλιάς (δηλ. παραδόσεις για την Πόλη, την Αγιά Σοφιά και το μαρμαρωμένο βασιλιά);

http://www.antifono.gr/portal/Κατηγορίες/Ελλάδα-Ιστορία-ΓεωΠολιτική/Άρθρα/4023-Ποιοι-ιστορικοί-θα-γράψουν-την-ιστορία-μας3b.html