Το κρυφό σχολείο δεν είναι μύθος

Το κρυφό σχολείο δεν είναι μύθος

Β.Α.

Ο καθηγητής της ιστορίας κ. Βερέμης εξήγησε σε τηλεοπτική εκπομπή οτι όταν γίνονταν εξισλαμισμοί λειτουργούσε το κρυφό σχολείο. 
Κρυφό σχολείο υπήρξε σε περιόδους συγχρονισμένου εξισλαμισμού, 
στην Ήπειρο, π.χ., κατά την εποχή του Αγ. Κοσμά του Αιτωλού.
 Επίσης ο ιστορκός κ. Καργάκος αναφέρει 
οτι δεν έχουμε επαρκή γραπτά μνημεία για ότι αφορά στο κρυφό 
σχολείο, αλλά οτι υπάρχουν γραπτά μνημεία που μιλούν για το κρυφό σχολείο, 
υπάρχουν και παραϋπάρχουν, π.χ. η μαρτυρία του Στέφανου Κανέλλου,
 γιατρού, φίλου του Ρήγα και του Κοραή, που σε επιστολή προς ένα
 Γερμανό θεατρικό συγγραφέα (Ικεν?), το 1822, του μιλάει για κρυφό 
σχολείο.

Ήδη από το 1584 ο γερμανός φιλόλογος Martin Crusius, στο έργο του
 Turcagraecia, μεταξύ άλλων αναφέρει παράπονα των Ελλήνων οτι 
«Σοφίαν γαρ ή μαθήματα, δούλοι όντες, ουκ έχομεν» και 
«… σοφίας εστερήθημεν βαρβαρωθέντες εν βαρβάροις χρόνοις».

(
http://www.pentapostagma.gr/2011/03/blog-post_146.html#ixzz1bRYRusXx
)

Στα χωριά, τα ελληνόπουλα μάθαιναν λίγα (κολυβο-)γράμματα από 
τους παπάδες, πράγμα γνωστό σε όλους, που αναφέρεται και στα 
απομνημονεύματα του Κολοκοτρώνη και του Φωτάκου
 (http://www.pentapostagma.gr/2011/03/blog-post_146.html) 
για να διατηρηθεί πρακτικώς η θρησκεία, η Ιεροσύνη και το 
Ψαλτήρι, και μέσω αυτής διατηρήθηκε η Ελληνική συνείδηση.

Αυτό είναι γεγονός. 
Τώρα, άν αυτό το σχολείο ήταν φανερό ή κρυφό, οι Οθωμανοί δεν 
ενδιαφέρονταν για την μόρφωση των Ελλήνων, ό,τι κάναμε, μόνοι μας. 
Τις περισσότερες φορές ίσως να ήταν φανερό, αλλά υπήρχαν και 
περίοδοι που ήταν κρυφό. 
Αλλά νομίζω οτι η έμφαση δεν είναι στο “κρυφό” ή στο “φανερό”, 
αλλά στην λειτουργία, καθ’ εαυτήν, αυτού το (κολυβο-)σχολείου 
που διατήρησε τον Ελληνισμό.

Ν. Μπακάλης-
Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών

Constantin Polychronakos

Για το κρυφό σχολιό, άς ξεκαθαρίσουμε ωρισμένα πράγματα.

Δεν αμφιβάλω οτι κάποιος τοπικός τυραννίσκος, κάπου, κάποτε στους αιώνες της
 τουρκοκρατίας, θα απαγόρεψε την διδασκαλία των Ελληνικών. Σίγουρα όμως δεν
 ήταν επίσημη πολιτική των Οθωμανών. Στην Έδεσσα σώζεται ακόμα, και στεγάζει
 πολιτιστικές εκδηλώσεις, το ωραίο κτήριο του Ελληνικού παρθεναγωγείου, όπου
 η προ-προ-γιαγά μου, απο σλαβόφωνη οικογένεια, έμαθε αρχαία Ελληνικά στα
 τέλη του 19ου αιώνα, όταν η Μακεδονία ήταν ακόμα μέρος της Οθωμανικής
 αυτοκρατορίας.
 Η Μεγάλη του Γένους Σχολή άρχισε την λειτουργία της μερικά χρόνια μετά την
 άλωση και λειτούργησε χωρίς διακοπή σε όλη την διάρκεια της τουρκοκρατίας,
 μέσα στην πρωτεύουσα των Οθωμανών.
 (http://www.megalisxoli.gr/frames.asp?Page=IstorikoTisMGS
). Δέν αμφισβητώ την συμβολή του Γκύζη στην Ελληνική ταυτότητα αλλά δεν νομίζω
 οτι χρειάζεται να αγνοήσουμε την ιστορική αλήθεια για να αισθανθούμε
 Έλληνες.


Σημ.: Πριν μια περίπου δεκαετία είχαν κυριολεκτικά οργιάσει οι δράσεις
 αποδόμησης της ιστορικής μας συνείδησης. Το ανεκδοτολογικό ιστοριογραφικό
 στιλ είναι γνωστό. Ανήκει στην σχολή εκείνη των κριτικών (κονστρουκτιβιστών)
 της Εσπερίας οι οποίοι γράφουν χιλιάδες «αναλύσεις» των οποίων για κάθε
 σοβαρό και λογικό άνθρωπο ο επιστημονικός προορισμός μπορεί να είναι μόνο ο
 σκουπιδοτενεκές. Πλην, είναι σύνηθες και γνωστό κύριο μέσο της στρατηγικής
 μαλακής ισχύος των ηγεμονικών δυνάμεων προορισμένο για ιθαγενείς υποψήφιους
 για υποδούλωση που εκπληρώνεται μέσω αποδυνάμωσης και κατεδάφισης του
 εθνοκράτους τους (http://www.ifestosedu.gr/47SoftPower.htm) (http://www.ifestosedu.gr/59HistoryBooksMemos.htm, ιδ. -Δοκίμιο: Η διαμάχη
 για τα βιβλία ιστορίας, οι πανεπιστημιακοί και οι “κριτικοί
 κονστρουκτιβιστές”).

Μπροστά στο όργιο των οργανωμένων αποδομήσεων, το 2002,
 τις μέρες μάλιστα που εορτάζαμε την επέτειο της εθνικής ανεξαρτησίας,
 αντιδρώντας μεταξύ σοβαρού και αστείου έστειλα κείμενο το οποίο έθιξε και
 τις γραμματικές γνώσεις, αλλά και ζητήματα ανθρώπινης ετερότητας σε
 συνάρτηση με τους αγώνες εθνικής ανεξαρτησίας μιας κοινωνίας. Το χιούμορ
 μάλλον είναι πιο κατάλληλο για τους κράχτες της αποδόμησης. Το παραθέτω
 καθότι είναι φαίνεται επίκαιρο.

Αναμφίβολα, το παρόν τέλμα οφείλεται σε
 συγκεκριμένα αίτια. Εντεταλμένοι εκπαιδευτές εκπαίδευσαν τους νεοέλληνες να
 θεωρούν το εθνοκράτος τους αναλώσιμο και την έννοια εθνικό συμφέρον, όπως
 χαρακτηριστικά έγραψε «δράστης», … «παρωχημένη ελληνική ιδιοτροπία».


Μιλούσε καλά ελληνικά ο Κολοκοτρώνης; Ήταν… ερωτομανής η Μπουμπουλίνα; Το
 κρυφό σχολειό υπήρξε ή αποτελεί επινόημα του Γύζη; Αυτά και πολλά, λοιπόν,
 αποτελούν το μέγα θέμα πολυσέλιδων «αναλύσεων» την παραμονή της επετείου του
 αγώνα ελευθερίας-ανεξαρτησίας των Ελλήνων. Με περισσή σοφιστεία, επίσης, μας
 πληροφορούν πως ο αγώνας για συλλογική ελευθερία των Ελλήνων ήταν περίπου
 σύμπραξη αλητών που ήσαν αγαπημένα παιδιά των ιμπεριαλιστικών μεγάλων
 δυνάμεων και πως όλοι αυτοί οι άθλιοι συνωμότησαν κατά του αγαθού Οθωμανικού
 κράτους που αγαθοεργά μοίραζε σε έλληνες προνόμια και ωφελήματα στους
 άθλιους εξεγερμένους Έλληνες. Γιατί εξάλλου να απορούμε για το παιδομάζωμα;
 Οι αγαθοί τούρκοι απλώς στρατολογούσαν λόγω κάποιου ανατολίτικου εθίμου
 παιδιά από την Βαλκάνια.
 Γι’ αυτούς και αρκετούς άλλους λόγους, λοιπόν, και για να υιοθετηθεί μια νέα
 μέθοδος επίλυσης διαφορών με τη γείτονα Τουρκία, θα πρέπει να διαγράψουμε
 τις ιστορικές μας αναμνήσεις, να απονευρωθούμε συνειδησιακά από το
 εθνικιστικό νεύρο που μας εμφύσησαν ψευτο-ιστορικοί όπως ο Κοραής και ο
 Παπαρηγόπουλος και να αφαιρέσουμε κάθε αναφορά για σουβλίσματα, σφαγιασμούς,
 βιασμούς και παιδομαζώματα. Έλεος …

Ο σχολιασμός τέτοιων ακατανίκητων
 γνωμών, ασφαλώς, θα ήταν περιττός αν αυτή η στοχαστική δηλητηρίαση δεν έχει
 πρόσβαση σε εκατοντάδες ανυποψίαστους αναγνώστες, παραμονή μάλιστα της
 εθνικής επετείου ανεξαρτησίας. Τρία μόνο σύντομα σχόλια.
 Πρώτον, ακόμη και γυμνασιόπαιδες γνωρίζουν πως το κονσέρτο των
 μεγάλων δυνάμεων δεν ευνοούσε τις επαναστάσεις υπόδουλων λαών του 18ου
 αιώνα. Γνωρίζουν επίσης πως η σταδιακή αλλαγή στάσης των μεγάλων δυνάμεων
 απέναντι στην ελληνική επανάσταση ήταν αποτέλεσμα πολλών παραγόντων, μεταξύ
 άλλων, της μετεξέλιξης της ίδιας της Οθωμανικής αυτοκρατορίας, των
 τετελεσμένων που δημιουργούσε ο αγώνας ελευθερίας των ίδιων των Ελλήνων,
 των πιέσεων των διανοουμένων του διαφωτισμού, των ανακατανομών ισχύος μεταξύ
 των μεγάλων δυνάμεων και των αλλαγών των στρατηγικών των τότε ηγεμονικών
 δυνάμεων, ιδιαίτερα της Μεγάλης Βρετανίας.
 Δεύτερον, ακόμη και γυμνασιόπαιδες γνωρίζουν πως η έκρηξη της
 ελληνικής επανάστασης ήταν αποτέλεσμα δυναμικής σύμμειξης 1) στρατηγικού
 σχεδιασμού πολλών επιφανών ελλήνων της ελληνικής διασποράς, 2) ξεσηκωμού
 αναρίθμητων αφανών ελλήνων που επιβίωσαν των αφομοιωτικών πρακτικών των
 Οθωμανών και 3) σύμπραξης τοπικών οπλαρχηγών, «αρματολών και κλεφτών». Οι
 γυμνασιόπαιδες γνωρίζουν, επίσης, πως οι συντελεστές του αγώνα, λόγω ακριβώς
 μακρόχρονης υποδούλωσης, υποτέλειας και έξυπνων οθωμανικών πολιτικών του
 τύπου «διαίρει και βασίλευε», αντιμετώπισαν προβλήματα ιδεολογικής συνοχής,
 πολιτικού συντονισμού, προδοσίες, υπερβολές, ατομικές στρατηγικές και
 ιδιοτελείς ενέργειες. Αναμενόμενα δεν είναι όλα αυτά; Σε ποια επανάσταση δεν εμφανίζονται τέτοια προβλήματα; Σε τι μειώνει το μεγαλείο και την ιστορική σημασία μιας επανάστασης που πρωτοπόρησε σ’ ένα αγώνα ανεξαρτησίας-ελευθερίας-κυριαρχίας για να την ακολουθήσουν στη συνέχεια άλλοι λαοί των Βαλκανίων; Το ίδιο δεν έκαναν δεκάδες άλλες κοινωνίες στη συνέχεια όταν επαναστάτησαν κατά των αποικιοκρατών; Ήταν εν τέλει οι αξιώσεις συλλογικής ελευθερίας έγκλημα κατά αγαθών αυτοκρατορικών κρατών; Μήπως, εν τέλει, στο ίδιο πνεύμα μαζοχιστικού αυτομαστιγώματος θα πρέπει να δεχτούμε την προπαγάνδα των Βρετανών αποικιοκρατών που ισχυρίζονται πως οι
 Αυξεντίου, Μάτσης και Καραολής στην Κύπρο ήταν τρομοκράτες και μανιακοί
 εθνικιστές; (και που κάποιες επιστημονικές μεταμφιέσεις εδώ στην Ελλάδα
 αναμεταδίδουν σκόπιμα ή άκριτα!)
 Τέλος, γιατί αυτός ο ρατσισμός; Όπως εύστοχα παρατήρησε ο Κώστας
 Γεωργουσόπουλος, οι επαναστάτες δεν ήταν απλοί άνθρωποι όπως ο καθένας μας;
 Γιατί λοιπόν να μην ήσαν –αν ήσαν, όπως η «νέα ιστορία» θέλει να τονίζει– η
 Μπουμπουλίνα … «ερωτιάρα» ή «ερωτομανής» και ταυτόχρονα ηρωίδα; Δηλαδή όσες
 ερωτεύονται συχνά δεν δικαιούνται να είναι ηρωίδες; Γιατί επίσης ο
 Κολοκοτρώνης έπρεπε να γνωρίζει καλά ελληνικά όταν αυτός και οι προπάπποι
 του ήταν υπόδουλοι; Ενοχοποιείται μήπως επειδή μολαταύτα επιβίωσε η ελληνική
 του συνείδηση;
 Ίσως το πρόβλημα τελικά εντοπίζεται στο τελευταίο σημείο: Πολλά
 πλέον βιβλία –που παραπέμπονται επιτήδεια, στα οποία προσφέρονται ολοσέλιδες
 βιβλιοκριτικές σε έγκριτα έντυπα, στα οποία με επιπολαιότητα παραπέμπουν
 ακόμη και επιφανείς στοχαστές και τα οποία δηλητηριάζουν χιλιάδες φοιτητές
 ελληνικών πανεπιστημίων– μετατρέπονται σε αιχμή του δόρατος μιας «νέας
 ιστορίας» που για ποικίλους λόγους αποσκοπεί στην ακύρωση των αποτελεσμάτων
 της ελληνικής επανάστασης. Για να το επιτύχει αυτό η «νέα ιστορία»
 ενσυνείδητα πλέον αποσκοπεί στην συνειδησιακή απονεύρωση και στοχεύει στις
 ιστορικές αναμνήσεις που υποστυλώνουν το νεοελληνικό κράτος. Δεν
 δικαιούμαστε, λοιπόν, να είμαστε ελεύθεροι-ανεξάρτητοι επειδή η Μπουμπουλίνα
 ήταν, ενδεχομένως, πολύ ερωτιάρα. Αυτό, αν το πιστέψουμε, υποστηρίζουν πλέον
 πολλοί, βοηθά την ειρήνη και σταθερότητα στις σχέσεις Ελλάδας Τουρκίας …


Υστερόγραφο.
 Τέσσερεις διακεκριμένοι διεθνολόγοι, μεταξύ άλλων, γράφουν χαρακτηριστικά:
 “More powerful states may be in position to alter the conceptions that the
 weaker actors have of their own self interests, especially when economic and
 military power has delegitimated ideological convictions in weaker or
 defeated societies. The United States, for instance, pressed for a
 particular vision of the international society should be ordered after World
 War II and renewed and reinvigorated this project after the en of the Cold
 War. The goal was not simply to promote a particular set of objectives, but
 to alter how other societies conceived of their own goals. The emphasis on
 what Nye has called soft power engages both realist concerns about relative
 capabilities and constructivism’s focus on beliefs and identity”.
 [Katzenstein/Keohane/Krasner , International Organization, vol. 52. 4 1998
 p. 673
 Βλ. επίσης το εξαιρετικά τεκμηριωμένο έργο του Christopher Simpson, Science
 of Coercion: Communication Research and Psychological Warfare, 1945-1960
 Publisher: Oxford University Press, USA; 1ST edition 1996.


Π. Ήφαιστος – P. Ifestos